Wat zeggen de Rotterdamse verkiezingsprogramma’s over het recht op huisvesting? Dat huisvesting een recht is, wordt in elk geval door BIJ1, GroenLinks, PvdA en Partij voor de Dieren expliciet in hun verkiezingsprogramma erkend. Maar wat betekent dat concreet en wat willen de partijen precies doen om het recht op huisvesting te beschermen en verwezenlijken?

Speciaal voor de gemeenteraadsverkiezingen 2022 maakte The Shift Nederland een meetlat die helpt om de plannen in lokale verkiezingsprogramma’s hierop te beoordelen. The Shift is een wereldwijde beweging die het recht op huisvesting promoot, opgericht door Leilani Farha, voormalig Speciale Rapporteur voor behoorlijke huisvesting van de Verenigde Naties. In Nederland wordt The Shift sinds kort vertegenwoordigd door mensenrechtenjurist Jan de Vries. Hij ontwikkelde de meetlat samen met activisten en organisaties uit de woonbeweging (zie link naar downloads onderaan de tekst).

De meetlat is opgesplitst in twee delen, die samen de essentie van wonen als recht vormen:

  1. Basisprincipes van het recht op behoorlijke huisvesting: o.a. uitbannen en voorkomen dakloosheid, woonzekerheid, en behoorlijke en betaalbare huisvesting;
  2. Vrijheden, aanspraken en bescherming: o.a. vrijheid van vestiging, non-discriminatie, participatie, bescherming tegen arbitraire huisuitzetting en rechtsbescherming.

Hieronder bespreek ik aan de hand van de meetlat wat de verkiezingsprogramma’s zeggen over drie belangrijke onderwerpen: discriminatie door de Rotterdamwet, de aanpak van dakloosheid en de Woonvisie.

De Rotterdamwet

Het woonbeleid mag niet in strijd zijn met de vrijheid van vestiging en ieders recht om niet gediscrimineerd te worden. De Rotterdamwet is op beide punten een probleem. De inkomenseis, maar ook het voorrang geven aan bepaalde beroepsgroepen, zorgt ervoor dat mensen met een laag inkomen of een bijstandsuitkering worden uitgesloten van huurwoningen in bepaalde aangewezen wijken. Dit is discriminatie op grond van inkomen en indirecte discriminatie op grond van afkomst.

De Kieswijzer van Recht op de stad laat zien dat 13 partijen het eens zijn met de stelling dat de Rotterdamwet discrimineert en dus niet langer moet worden ingezet in Rotterdam. Van de huidige coalitiepartijen zijn CDA en VVD het niet eens met deze stelling: zij willen de Rotterdamwet blijven inzetten. Leefbaar Rotterdam wilde niet meedoen aan onze Kieswijzer, maar van hen weten we ook dat ze de Rotterdamwet willen blijven inzetten.

Aanpak dakloosheid

Dakloosheid is een schending van het recht op huisvesting. Zonder (eigen) woonruimte komt een waardig leven in gevaar. Het uitbannen en voorkomen van dakloosheid moet dus prioriteit hebben. Het is ten eerste nodig dat dakloosheid als huisvestingsprobleem wordt gezien. In het huidige beleid is dat nu niet zo: dakloosheid wordt in de eerste plaats als een zorgprobleem gezien dat onder de verantwoordelijkheid valt van de wethouder voor volksgezondheid en zorg (net als landelijk onder de minister van VWS).

Op dit punt schieten de meeste verkiezingsprogramma’s tekort. Alleen BIJ1, CU, GL en PvdA bespreken dakloosheid bij de plannen voor woonbeleid, waarmee het voor hen duidelijk een huisvestingsprobleem is. D66 bespreekt het onderwerp onder het kopje zorg, waarbij het deels wel over huisvesting gaat.

Bij andere partijen vinden we beleid voor dakloosheid onder zorg, maar meestal gaat het dan over opvang of (schuld)hulp. De SP en VVD schrijven überhaupt niets over dakloosheid, ook niet over opvang of hulp. Leefbaar Rotterdam schrijft alleen over de opvang voor dakloze mensen, maar onder het kopje ‘geen plek voor overlastgevers en illegalen’, wat bijdraagt aan stigmatisering.

Housing First is een aanpak die volgens deze logica werkt: eerst een woning, dan eventuele andere problemen aanpakken. Dit wijkt af van de gangbare aanpak, waarbij mensen eerst aan hun problemen moeten werken, voordat ze in aanmerking komen voor huisvesting. In de afgelopen jaren is er in Rotterdam alleen een beperkte pilot met Housing First gedaan met zo’n 100 woningen, terwijl er duizenden mensen dakloos zijn. Volgens onze Kieswijzer zijn bijna alle partijen voor Housing First als uitgangspunt.

Maar dit standpunt is bijna niet terug te vinden in de verkiezingsprogramma’s, wat suggereert dat de meeste partijen het niet belangrijk genoeg vinden. Alleen BIJ1, GL en PvdA noemen Housing First expliciet als uitgangspunt. CU schrijft dat ze meer woningen willen voor Housing First en D66 pleit specifiek voor Housing First voor jonge dakloze mensen door Project010 uit te breiden. Ook Volt noemt Project010, maar is niet duidelijk over wat er moet gebeuren.

De Woonvisie en betaalbare woningen

Een op mensenrechten gebaseerd woonbeleid moet ervoor zorgen dat er voldoende betaalbare woningen zijn, vooral voor kwetsbare groepen, waaronder mensen met een laag of onzeker inkomen, mensen met een beperking, en mensen die dakloos dreigen te worden of onveilig wonen. In Rotterdam draagt de Woonvisie bij aan het tekort aan betaalbare woningen. De Woonvisie heeft immers tot doel om tot 2030 zo’n 13.500 sociale (huur)woningen te slopen of duurder te maken. Niet voor niets spraken in april vorig jaar vijf Speciale Rapporteurs van de Verenigde Naties (VN) het Rotterdamse stadsbestuur hierop aan: omdat er in Rotterdam al veel woningnood, armoede en dakloosheid is, is de Woonvisie een potentiële schending van het recht op huisvesting.

Mensenrechtenjurist Jan de Vries zei er in de podcast Shelter for Daydreams het volgende over:

Welke partijen willen de Woonvisie herzien? Voor onze Kieswijzer vroegen we partijen of zij het eens zijn met de stelling: ‘Het is tijd voor een nieuwe Woonvisie waarin een toename van het aantal sociale huurwoningen (in Rotterdam) een van de doelstellingen is, zodat mensen niet gedwongen worden te verhuizen naar de stadsregio.’ Elf partijen, waaronder collegepartijen CU, GL en PvdA, zijn het hiermee eens. D66 is het er deels mee eens: zij willen de Woonvisie wel ‘actualiseren’ maar voor hen betekent dat niet dat er meer sociale huurwoningen moeten komen (maar ook niet minder).

Zowel het CDA als de VVD willen geen afscheid nemen van de huidige Woonvisie. Het CDA vindt dat er meer sociale huurwoningen in de randgemeenten moet komen en de VVD blijft benadrukken dat er in Rotterdam te veel sociale huurwoningen zouden zijn en te weinig woningen in het midden- en dure segment. Leefbaar Rotterdam, mede-architect van de Woonvisie, wilde niet meedoen aan de Kieswijzer, maar uit hun verkiezingsprogramma blijkt dat ook zij doorgaan op de ingeslagen weg: ze pleiten enkel voor meer woningen in het middensegment.

—

Meer info:

Foto: Joke Schot