Wie in de Westerse wereld werd geboren, dacht ooit misschien wel eens dat het bestaan steeds saaier en voorspelbaarder zou worden, zeker in het brave Nederland. Het recht toe, recht aan van toen is voorgoed verdampt, weet nu iedereen. Rotterdam begon te wiebelen als gevolg van de wooncrisis, die het wellicht zelf veroorzaakte. De tijd zal het leren. In het voorjaar van 2020 begon de coronacrisis en twee jaar later leven we in een tijdperk waarin de wereldproblemen als kruiend ijs over de dijk denderen.
Nu de temperatuur eindelijk wat is gedaald, pakt Recht op de stad de draad weer op om kritisch als altijd, het falende Rotterdamse woonbeleid aan de kaak te stellen, met het doel om dat te beïnvloeden en te verbeteren. Om je geheugen wat op te frissen, publiceren we een tekst over de woonstrijd , die in het Gemaal op Zuid werd uitgesproken door Agnes Verweij tijden de laatste Doordenkavond op 14 maart jongstleden.
Lancering van Recht op de stad in het Afrikaanderpark, 7 maart 2021. Foto (c) Joop Reijngoud
Er is mij gevraagd op deze Doordenkavond iets te zeggen over Recht op de stad (Rods) als Platform. Ik spreek hier vanuit mezelf, dus niet namens Rods.
We hebben het al eerder geprobeerd, een stedelijk platform van bewoners tegen het sloop- of herstructureringsbeleid in deze stad, tegen gentrificatie en het gebrek aan zeggenschap voor bewoners.
Lily en Mary van de Lijnbaanhoven
Tonny van de Essenburgsingelblokken
Ria en consorten uit Vreewijk
Lidewij architect en adviseur van de bewonersgroep van het Poortgebouw
En natuurlijk Menno uit Crooswijk. Later ook Ed en Katja uit de kraakbeweging en ook nog anderen.
Wij waren (rond 2008) Rotterdammers in actie voor betaalbare huisvesting, Ria, een geniale en Rotterdamse naam, vonden wij zelf.
Rotterdammers in actie voor betaalbare huisvesting dus. Het was er in een tijd dat nog niet iedereen op sociale media zat en we nog niet geleerd hadden om kort en bondig te vergaderen, laat staan online te vergaderen en vergaderen ook vooral niet zo te noemen, want dan heeft niemand zin meer. Iedereen vergadert al genoeg. Noem het dus hoe dan ook anders. Maar ‘overleggen’ moet wel gebeuren. Belangrijke besluiten moet je samen nemen. Anders ben je geen platform.
Op haar beurt was Ria ook weer een opvolgster van andere actiegroepen voor eerlijke huisvesting vóór haar tijd. Ria kwam als platform van stedelijk verzet uiteindelijk niet goed van de grond.
Waarom lukt dat bij Rods nu wel?
Een paar factoren: Sociale media, daar hebben jullie het al over gehad vandaag hoe je dat voor acties of als belangengroep handig in kan zetten. Het werkt vooral lekker in samenspel met live lobby gesprekken. Rods heeft een paar mensen in huis die hier superhandig in zijn.
Succesfactor twee: Kort en bondig vergaderen dus. Dankzij corona in het begin en eigenlijk nog steeds doen we dat gewoon online, een uurtje of net iets meer. Dat scheelt iedereen die toch al druk is tijd. Daardoor konden we dit doen en ook bepaalde types die normaal geen tijd hebben voor (nog) een vergadering.
We overleggen en nemen besluiten samen. Maar niet via een statutair uitgeschreven besluitvormingsmodel. We doen het op basis van communicatie zo goed en zo kwaad als dat gaat, en op basis van vertrouwen.
Nog een factor: Er waren heel wat voorgangers als wegbereiders: Ria, maar ook bijvoorbeeld het Woonreferendum. Ik denk dat het Woonreferendum te veel leunde op de SP en daardoor niet verder van de grond kwam toen de SP andere dingen moest gaan doen. Ook al hebben velen, en zeker ook niet-SP’ers, zich toen kei- en keihard ingezet, tot op burn-out-niveau zeg maar.
Blijkbaar geldt: Zonder falende initiatieven die soms in de modder wegzakken zonder dat je ooit nog iets van ze hoort, geen nieuwe initiatieven die wel tot bloei kunnen komen, zoals Rods.
Nog een factor waardoor Rods kon groeien: Leilani Farha bracht eind 2019 een flitsbezoek aan Nederland en hoorde over de woonsituatie in Rotterdam. Daar had zij zoveel diepgaande vragen over, dat daar een stedelijk geformuleerd antwoord op moest komen.
Zo iemand, zo’n beetje de allerbelangrijkste expert op het gebied van het mensenrecht op huisvesting ter wereld, is immers niet iemand om met een lichtgewicht briefje af te doen, gemeente. Zo iemand verdient een weloverwogen antwoord vanuit een breed en divers gezelschap van Rotterdammers, die elk op hun eigen manier deskundig zijn.
Wetenschappers, kunstenaars, architecten, studenten, journalisten, onderzoekers, ondernemers en gezellige gekken – elk vanuit eigen expertise en ervaringen – concludeerden dat het Rotterdamse woonbeleid niet deugt.
En daarbij de ervaringsdeskundigen natuurlijk: de bewoners die de ‘sloopbrief’, de ‘wij-gaan-uw-huis-slopen-of-renoveren-en-u-kan-helaas-niet terugkeren-brief’ op de mat hebben gehad. Daar staat dan in, ja u krijgt vervangende huisvesting, maar we kunnen helaas niet garanderen dat u terug kunt keren in uw eigen buurt.
En wat leerden we nou van Leilani Farha? Dat dat dus een mensenrechtenschending is. Een klip en klare mensenrechtenschending: Mensen per brief informeren dat ze hun huis uit moeten en niet terug kunnen keren naar hun thuis in hun eigen buurt, dat kan zo maar ineens een mensenrechtenschending zijn. Het kan zijn dat ze dat in Zuid-Afrika en Karachi ook doen, Rotterdam, maar dat is nog geen reden voor de gemeente om er hier de kantjes vanaf te lopen toch?
Als je mensen wil laten uitverhuizen en niet terug wilt laten keren naar hun huis, hun buurt, als je sociale netwerken op gaat knippen en verspreiden over de stad, dan kan dat mensenrechtelijk gezien alleen, als je tot het aller-aller-uiterste bent gegaan om de bewoners mee te laten praten over de plannen en open staat voor co-creatie met hen. Je moet ook tot het aller-aller-uiterste zijn gegaan om alle alternatieven voor gedwongen uitverhuizingen minutieus te onderzoeken, Rotterdam, want sociale verbanden uit elkaar trekken, daar mag je niet lichtzinnig over doen, omdat dat jou beter uitkomt.
Het recht op terugkeer in je eigen huis, je eigen straat, desnoods je eigen woonblok, dat is cruciaal Rotterdam. Het recht om mee te praten en mee te doen met het beter maken van je eigen buurt, zonder dat je elk moment op de schopstoel gezet kan worden omdat je van een woningcorporatie huurt, dat ook.
En het opvallende is: gemeenten en woningcorporaties elders in het land doen dit wel gewoon. Die slopen en bouwen nieuw of renoveren hoogwaardig, en dan mogen de zittende bewoners gewoon terugkomen in hun eigen huis. Zo hoort het. En daar willen wij naar toe, Rotterdam.
De verontwaardiging over hoe jullie dit doen, gemeente en woningcorporaties in Rotterdam, is groot. Ze is gigantisch geworden. Deze verontwaardiging woekert door de stad, door al haar gelederen.
Dit krijg je niet meer terug in de grond, Rotterdam, dit knuffel je niet dood. Dit gaat pas weg, als jullie ons recht op de stad erkennen en er naar handelen.
En daar hebben we nog een succesfactor gevonden: Eindeloze verontwaardiging en boosheid.
Die zijn gewoon ontzettend toegenomen in vergelijking met de tijd van Ria en het Woonreferendum, die al deze ellende hadden zien aankomen natuurlijk.
En daar plak ik meteen een volgende succesfactor aan vast; Rods reageert niet vanuit die verontwaardiging en boosheid. Rods koestert geen rancune en handelt daar niet naar. Wij komen beslagen en beheerst ten ijs, met betere argumenten dan de slopers van deze stad.
Daar hebben deze doordenkavonden bijvoorbeeld zeer bij geholpen. Het motto ‘Educate to activate’, is een prachtig voorbeeld van een van de inspirerende initiatieven die uit Rods zijn voortgekomen. En juist omdat we geen rechtspersoon zijn, niet 1 politieke kleur hebben, en iedereen vrij is bij te dragen naar eigen kunnen en wensen, krijgt Rods heel veel voor elkaar. Zoveel talenten komen in dit platform samen, dat is gewoon feestelijk.
Niet dat iedereen maar doet wat z/hij zelf wil. Overleg is de basis van wat we doen, we besluiten samen.
We hebben ook een paar omgangsvormen met elkaar afgesproken. Bij Rods is geen plek voor het keiharde koppensnellen van elkaar waar links zo goed in is. Voor de zure toon van kritiek op elkaar en geroddel waar vermoeide activisten of politiek geïnteresseerden nogal eens in vervallen. Bovendien hebben we niet alleen maar Linkschmenschen in ons midden; d’r zitten ook mensen tussen die populistische of rechtsige partijen aantrekkelijk vinden. Hoe kan dat ook anders in Rotterdam.
Nog iets heel belangrijks, en een aandachtspuntje voor Rods denk ik: we moeten het leuk hebben met elkaar. Waarom zou je anders al deze moeite doen? Deze woonstrijd is immers voorlopig nog niet over. Als we gaan voor pak hem beet een einde aan dakloosheid, dan zijn we nog niet klaar als we 100 zijn. Dus beter zorgen we (ook) voor lol onderweg.
Ik geloof dat radicale vriendelijkheid daar cruciaal in is: niet alleen voor elkaar, ook voor jezelf. Als je even geen energie meer hebt, neem dan rust. Dat is goed, niemand is onmisbaar.
En ja, ook vriendelijkheid voor de slopers van deze stad, dat is het radicale eraan. De slopers die nog niet inzien dat ze op een dwaalspoor zitten. Want ook voor hen geldt: waarom zouden ze luisteren naar mensen die hen alleen maar staan uit te jouwen? Geen mens ziet dat zitten. Het is een garantie op een dichte deur.
Veel mensen die bij Rods zijn aangesloten, of zich ertoe aangetrokken voelen, zien dat zo, is mijn indruk. Dus dat is nog een succesfactor in mijn optiek: radicale vriendelijkheid.
Wonen is nu ons thema, maar het kan best zijn, dat Rods zich in de toekomst ook op andere vlakken gaat roeren. Zet je maar schrap Rotterdam. Wij woekeren door de stad en je krijgt ons niet meer in of uit de grond.
Agnes Verweij