PERSBERICHT

Verenigde Naties spreken Rotterdam aan op schendingen van het recht op huisvesting en non-discriminatie door Rotterdams woonbeleid en NPRZ

Voor het eerst wordt een Nederlandse gemeente door de VN aangeschreven over mensenrechtenschendingen. De Speciale Rapporteur voor het recht op huisvesting van de VN, Balakrishnan Rajagopal, en de Speciale Rapporteurs voor armoede, ontwikkeling en rechten voor migranten en minderheden, hebben in een officiële mededeling hun zorgen geuit over het woonbeleid in Rotterdam.

Van de Nederlandse autoriteiten wordt op korte termijn een reactie verwacht. De VN-Rapporteurs roepen de autoriteiten op om alle activiteiten in het kader van het Rotterdamse woonbeleid die tot mensenrechtenschendingen kunnen leiden stop te zetten, tot er duidelijkheid is over de schendingen.

Het verminderen van de betaalbare woningvoorraad, terwijl sprake is van woningnood, armoede en een groot aantal dak- en thuislozen in Rotterdam en Nederland, leidt tot een potentiële schending van het recht op huisvesting, schrijven de VN-Rapporteurs. De Nederlandse overheid werd in 2019 al gewezen op mensenrechtenschendingen vanwege een falende aanpak van dakloosheid.

Net als de VN-Rapporteurs maakt Recht op de stad Rotterdam zich grote zorgen dat de gemeente Rotterdam met zijn vigerend woonbeleid mensenrechten schendt. Een kantonrechter deed hier in januari 2020 immers al een uitspraak over inzake de Tweebosbuurt (ECLI:NL:RBROT:2020:125).

Ook het College voor de Rechten van de Mens reageert gealarmeerd. Woordvoerder Nacha Rakraki:

De VN-Rapporteurs uiten ernstige zorgen over mogelijke schendingen van het recht op huisvesting. Het College wijst erop dat de verantwoordelijke overheden er alles aan moeten doen om ervoor te zorgen dat zij schendingen voorkomen. Zij moeten dus onderzoeken hoe het beleid zich verhoudt tot dit mensenrecht. Cruciaal is daarbij dat ze de bewoners betrekken bij dat onderzoek, zodat zij worden gehoord en een stem kunnen hebben in de aanpak. Als de vrees van de VN-Rapporteurs gegrond blijkt, namelijk dat het woonbeleid het risico op armoede en dakloosheid voor mensen in kwetsbare positie vergroot, dan zijn maatregelen nodig om dat te voorkomen en om het recht op huisvesting te garanderen.

Verwijzend naar de Woonvisie Rotterdam 2030 (en addendum) en het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ), vrezen de VN-Rapporteurs dat het verdwijnen van 13.500 sociale woningen zal leiden tot meer armoede en dakloosheid. Gegeven de bevolkingssamenstelling van Rotterdam-Zuid, kan de vermindering van de betaalbare woningvoorraad in dit gebied resulteren in discriminatie van mensen met een migratieachtergrond. Ook schrijven de VN-Rapporteurs over discriminatoire aspecten van de Rotterdamwet op grond van inkomen en afkomst.

Tweebosbuurt

Het communiqué gaat ook uitgebreid in op de situatie in de Tweebosbuurt en de sterke aanwijzingen dat de gemeente Rotterdam en woningcorporatie Vestia in dit herstructureringsproject het recht op huisvesting schenden. Volgens de VN-Rapporteurs hebben vergelijkbare problemen rondom zeggenschap en ondersteuning zich voorgedaan in de Wielewaal, Patrimonium’s hof, HKT-blok, Carnisse en Gerdesia-midden.

De herstructurering van de Tweebosbuurt, waar bijna 600 woningen worden gesloopt, is een direct gevolg van de onderliggende Woonvisie en het NPRZ. Via het NPRZ is ook de Rijksoverheid betrokken bij het Rotterdamse woonbeleid.

Het gebrek aan zeggenschap voor de bewoners van de Tweebosbuurt, baart de Speciale Rapporteurs zorgen. Daardoor is er sprake van gedwongen verhuizing en dat voldoet niet aan mensenrechtelijke standaarden: het tast de woonzekerheid aan en leidt tot ontwrichting. Een urgentieverklaring voor bewoners biedt onvoldoende ondersteuning in een situatie van woningnood, aldus de VN-Rapporteurs, waardoor bewoners risico lopen dakloos te worden.

De Nederlandse autoriteiten kregen slechts een paar keer eerder een officiële mededeling van een Speciale Rapporteur over huisvesting. In 2014 en 2016 omdat de Nederlandse overheid faalde om noodhulp te bieden aan asielzoekers. En in 2019 naar aanleiding van het hoge aantal dak- en thuislozen in Nederland.

Recht op de stad: stop lopende herstructureringsprojecten

Recht op de stad ziet uit naar een uitvoerige reactie van de aangeschreven overheden en partijen op deze officiële mededeling van de Speciale Rapporteurs.

Dat nu vanuit de VN vragen over mensenrechtenschendingen door het woonbeleid worden gesteld, is van een dermate ernstige situatie dat het aanleiding moet geven om lopende en geplande herstructureringsprojecten in de stad stop te zetten, waaronder in elk geval: Tweebosbuurt, Wielewaal, Patrimonium’s hof, Pompenburg en Gerdesia-midden. Het gaat hier om projecten die beogen de sociale woningvoorraad te verminderen en/of waarbij bewoners onvoldoende zeggenschap hebben gekregen en/of waar bewoners geen recht op terugkeer naar hun eigen buurt hebben.

In zowel de Tweebosbuurt als de Wielewaal speelt bovendien dat er nog rechtszaken lopen. Het gaat om belangrijke kwesties die alles te maken hebben met het recht op huisvesting en belangrijke nationale wetgeving die dit mede moet borgen (de Woningwet). Dit VN-communiqué benadrukt de noodzaak om minimaal deze rechterlijk uitspraken af te wachten, voordat onomkeerbare stappen, zoals sloop van woningen, worden gezet.

Ook moeten de Woonvisie en de woonpijler van het NPRZ nu per direct worden herzien en in lijn gebracht worden met het recht op huisvesting, waarbij beschikbaarheid, betaalbaarheid en woonzekerheid moeten worden gegarandeerd. Daartoe dienen, naast woningcorporaties en marktpartijen, ook coöperatieve woonvormen een volwaardige plek in het woonbeleid te krijgen.

Rotterdam hanteert als enige van de G4 de Rotterdamwet. De VN-Rapporteurs twijfelen niet over het discriminerend gehalte van deze wet, specifiek artikel 8 (inkomenseis) en artikel 10 (screening). Om die reden moet de gemeente het gebruik van de Rotterdamwet op korte termijn verder afschalen en stopzetten.

Tot slot moeten zeggenschap en het recht op terugkeer voor bewoners nu goed geregeld worden door middel van een stedelijk Sociaal Statuut waarbij bewoners inbreng hebben op de inhoud daarvan. Om het recht op zeggenschap effectief te kunnen uitoefenen moet de gemeente ook een concrete faciliteit voor bewonersondersteuning in het leven roepen en financieren. Ondersteuning moet zich richten op alle bewoners die te maken (kunnen) krijgen met herstructurering, dus zowel corporatiehuurders als particuliere huurders, als eigenaar-bewoners.

Recht op de stad organiseert op korte termijn een debat met experts op het gebied van mensenrechten naar aanleiding van dit communiqué. Houd www.rechtopdestad.nl in de gaten voor meer informatie.

—

Het VN-communiqué is hier te downloaden (opent in pdf)

Lees hier onze samenvatting van het communiqué.