Een grondrecht kan nooit zijn gebaseerd op commerciële motieven. Als de gemeente nieuwe woonvormen zoals zelfbeheer en wooncoöperatie daadwerkelijk wil toelaten, moet de bereidheid worden getoond om in gesprek te gaan met niet-commerciële partijen. Recht op de stad doet daarom een dringend beroep op de gemeente om de transformatie van Wielewaal te heroverwegen en ruimte te geven aan het innovatieve nieuwbouwplan van de wooncoöperatie Unie Van en Voor de Wielewaalers.

Op 12 mei 2021 heeft de Raad van State het beroep van bewoners van de Wielewaal tegen het bestemmingsplan van de gemeente Rotterdam ongegrond verklaard. Die beslissing laat een verdere krimp toe van de sociale woningvoorraad in Rotterdam, terwijl er steeds dringender behoefte is aan meer betaalbare (huur)woningen. Instemming met verdichting van een gebied met een dorps karakter, betekent het einde van een woonwijk met grote sociaalmaatschappelijke en cultuurhistorische waarde.

Met een sterk pleidooi voerden de bewoners van Wielewaal jarenlang een juridische strijd tegen de gemeente en woningcorporatie Woonstad. De Raad van State onderstreept met deze uitspraak dat de gemeente het vigerende woonbeleid verder mag uitrollen en toont zich niet ontvankelijk voor het ontbreken van een gelijkwaardige dialoog tussen overheid en burgers die opkomen voor hun recht op goed en betaalbaar wonen in een prettige en veilige woonomgeving.

De gemeente biedt wederom geen ruimte aan bewonersinitiatief

De enige manier waarop de bewoners van Wielewaal in de afgelopen 13 jaar konden communiceren was via zienswijzen op bestaande plannen, wat neerkomt op schijnzeggenschap zonder enig resultaat. De bewoners zijn nooit bij gemeente en/of de directie van Woonstad aan tafel genodigd.

Terwijl de Woningwet nadrukkelijk ruimte geeft voor de creatie van nieuwe woonvormen zoals zelfbeheer en wooncoöperatie, en de Rotterdamse gemeenteraad zich daar in positieve zin over heeft uitgesproken, toont diezelfde gemeente opnieuw geen enkele bereidheid om een eigen, zeer levensvatbaar initiatief van bewoners tot de ontwikkeling van een coöperatieve woonvorm, te stimuleren en mogelijk te maken.

In 2016 werd door de bewoners van de Wielewaal de wooncoöperatie Unie Van en Voor de Wielewaalers opgericht. Een wooncoöperatie met een professioneel uitgewerkt eigen plan voor nieuwbouw van 545 woningen in het sociale- en middensegment. Dit plan past binnen het beleid van gemengde wijken dat de gemeente voorstaat en voorziet in levensloopbestendige en duurzame woningen (nul-op-de-meter). Deze woningen kunnen veel sneller worden gebouwd (545 binnen 3 jaar) dan de woningen die Woonstad en BPD willen bouwen (minimaal 10 jaar). Voor de Wielewaalers is het bespreekbaar om 20 tot 30 extra woningen aan hun eigen plan toe te voegen.

De gemeente en Woonstad voerden bij de Raad van State aan dat het plan van de Wielewaalers geen rekening houdt met de grondprijs en stellen dat het plan financieel onhaalbaar is. Een onjuiste aanname. Zowel erfpacht en/of koop is bespreekbaar en financieel haalbaar. Investeerders zijn zeer geïnteresseerd en kunnen snel gaan bouwen. Als de grondprijs een belemmering zou vormen, is dat bovendien niet te wijten aan de Unie Van en Voor de Wielewaalers, maar aan het feit dat de gemeente niet bereid is om een grondbeleid te voeren dat inspeelt op de grote behoefte aan sociale huurwoningen en coöperatieve woonvormen.

Gemeente en Woonstad moeten cassatie bij de Hoge Raad afwachten

Een gang naar de rechter was de enige andere optie die de bewoners restte. Het beroep tegen het bestemmingsplan is ongegrond verklaard, maar de bewoners verwachten in juli een uitspraak in een cassatieprocedure bij de Hoge Raad, waarin het draait om de vraag hoe de Woningwet moet worden uitgelegd als het gaat om de verkoop (weglek) van maatschappelijk vermogen. Meer specifiek: had Woonstad de woningen te koop moeten aanbieden aan de bewoners? Deze procedure bij de Hoge Raad is niet alleen in het belang van de Wielewaalers maar in het belang van alle huurders, en dus het algemeen belang, aangezien het een vraag betreft naar uitleg van de Woningwet.

Het feit dat er nu herstructureringsplannen doorgezet lijken te gaan worden, terwijl er nog een cassatieprocedure loopt over een zeer elementaire kwestie, is hier de kern van een ingrijpend probleem. Dit gebeurde onlangs ook in de Tweebosbuurt, waar het juridische gevecht draait om het recht op huisvesting versus dringend eigen gebruik, maar de gemeente en Vestia het hoger beroep niet afwachten en op 19 april van start gingen met de sloop. Het gaat in zowel de Wielewaal als de Tweebosbuurt om prangende kwesties en jurisprudentie waar heel (ver)hurend Nederland op zit te wachten.

Dat Woonstad en de gemeente de uitspraak niet afwachten maar al van start zijn gegaan met sloop en herbouw van Wielewaal, getuigt van een gebrek aan respect voor de rechtsmiddelen die burgers bij wet ter beschikking staan. Op de website van Woonstad wordt nota bene over de rechtszaken gesproken in termen van ‘vertraging’ voor hun plannen. Door de plannen nu al uit te laten voeren, laten de gemeente Rotterdam en Woonstad het recht zijn werk niet doen.

Ruim baan voor verdere afbraak sociale huurwoningen

In ‘De nieuwe Wielewaal’, het plan van de gemeente, Woonstad en projectontwikkelaar BPD, wordt het aantal betaalbare woningen in Wielewaal gedecimeerd. De bestaande 545 sociale huurwoningen worden vervangen door 675 nieuwe woningen. Er komen straks 527 vrije sector huur- en koopwoningen en 68 sociale huurwoningen. Daarnaast komen er 80 woningen die tijdelijk worden ingezet als sociale huurwoningen, zodat alle zittende bewoners met een terugkeergarantie kunnen worden geplaatst. Wij vrezen dat, zoals wij bij andere nieuwbouwprojecten zien, dat deze 80 woningen worden overgeheveld naar de vrije sector zodra deze bewoners vertrekken.

De doelstelling van de Woonvisie 2016 om de goedkope voorraad tot 2030 met 13.500 goedkope woningen te verminderen is onhoudbaar, vanwege de toenemende vraag naar betaalbare woningen en vanwege de huidige wooncrisis. Dat er onvoldoende betaalbare woningen zijn blijkt onder meer uit de lange wachttijden voor woningzoekenden (56 maanden) en het toenemende aantal dak- en thuislozen (meer dan 4.000 in 2018). Tot 2030 is er een toename van 17.400 huishoudens verwacht die in aanmerking komen voor een goedkope woning in Rotterdam. Lopende herstructureringsplannen moeten daarom worden herzien zodat ze bijdragen aan een oplossing van de actuele Rotterdamse huisvestingsproblematiek.

—

Meer informatie over de Wielewaal vind je hier.