Opnieuw heeft het college van B&W een duidelijke boodschap gekregen: zet lopende herstructureringsprojecten in de stad stop, ga met de getroffen bewoners in gesprek, herzie de Woonvisie, ban discriminatie uit en regel volwaardige zeggenschap voor bewoners.

Woonbeleid dat tot doel heeft om het aantal betaalbare woningen te verminderen, zoals de Rotterdamse Woonvisie voor 2030 beoogt, is niet verenigbaar met de verplichting van de overheid om zich in te spannen om het recht op huisvesting te realiseren en te verbeteren. Dit concluderen twee mensenrechtenadvocaten van het Public Interest Litigation Project (PILP) van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) in een brief die zij deze week stuurden aan het gerechtshof in Den Haag. Het gerechtshof buigt zich in oktober over het hoger beroep in de rechtszaken over de Tweebosbuurt.

Recht op huisvesting weegt zwaar
De advocaten van PILP-NJCM vragen het gerechtshof om de belangen van de huurders van de Tweebosbuurt doorslaggevend te laten zijn in de belangenafweging. Hun brief is ook relevant voor andere lopende herstructureringsprojecten waarbij sprake is van gebrek aan zeggenschap in de besluitvorming en vermindering van het aantal woningen in het sociale segment, waardoor veel bewoners die een laag inkomen hebben niet kunnen terugkeren naar hun buurt.

In juni riep Recht op de stad het college ook al op om lopende herstructureringsprojecten waarbij sociale huurwoningen verdwijnen en/of bewoners onvoldoende zeggenschap of geen recht op terugkeer hebben, stop te zetten en eerst met bewoners in gesprek te gaan. Het gaat om de sloop-nieuwbouwprojecten in de Tweebosbuurt, Wielewaal, Gerdesia-midden en Pompenburg, en het renovatieproject in Patrimonium’s hof. Aanleiding voor deze oproep was een officiële mededeling van vijf Speciale Rapporteurs van de Verenigde Naties over het Rotterdamse woonbeleid en de sloop van de Tweebosbuurt. Zij uitten hun zorgen over de vermindering van de betaalbare woningvoorraad in de context van de huidige woningnood en de bestaande armoede- en daklozenproblematiek in Rotterdam. Net als de advocaten van PILP-NJCM, wezen de VN-Speciale Rapporteurs op discriminatie, het gebrek aan zeggenschap en de impact van gedwongen verhuizing op het leven van bewoners.

Geen gehoor
Het college heeft tot nu toe echter geen gehoor gegeven aan de oproep om de lopende herstructureringsprojecten te stoppen en eerst in gesprek te gaan met bewoners. Ook heeft het college geen aanzet gedaan om de doelstellingen van de Woonvisie in lijn te brengen met het recht op huisvesting. In haar reactie op de VN-brief, heeft het college de doelstelling van de Woonvisie – de vermindering van de sociale voorraad – verdedigd als noodzakelijk en is het volledig voorbijgegaan aan de serieuze zorgen van de VN-Rapporteurs.

Wethouder Kurvers heeft voor de zomer, in reactie op de VN-brief, aan de gemeenteraad toegezegd een stedelijk Sociaal Statuut op te stellen om de rechten en positie van bewoners die te maken krijgen met herstructureringsplannen te verstevigen. Dit is een belangrijke stap, maar ondertussen weigeren de wethouder en de gemeente om in gesprek te gaan met bewoners die al getroffen zijn door het gebrek aan zeggenschap. Zelfs als genomen besluiten over hun buurten niet zouden kunnen worden teruggedraaid, zou het college zich maximaal moeten inspannen om de consequenties van het gebrek aan zeggenschap te adresseren en zoveel mogelijk te repareren. Op zijn minst moet aan de bewoners die dat willen een terugkeerrecht worden gegarandeerd en moeten zij kunnen meebeslissen over hun toekomstige woonplek en woning. Er is geen reden om de bewoners van lopende herstructureringsprojecten de belofte om zeggenschap beter te gaan regelen, te ontzeggen.

Lopende rechtszaken
Op verzoeken van bewoners van de Tweebosbuurt en de Wielewaal om in gesprek te gaan, verwijzen het college en de gemeente met regelmaat naar lopende rechtszaken, die de mogelijkheden voor een gesprek zouden beperken. Maar ondertussen kiest de gemeente er niet voor om de herstructureringsprojecten in afwachting van de rechtszaken op te schorten. Het kwalijke gevolg hiervan is dat bewoners een legitiem beroep doen op rechtsmiddelen, maar ongeacht de uitkomst van de rechtszaak hun woning en buurt zullen verliezen.

De VN-Rapporteurs benadrukken in hun mededeling de noodzaak om minimaal deze rechterlijk uitspraken af te wachten, voordat onomkeerbare stappen worden gezet. In zowel de Tweebosbuurt als de Wielewaal gaat het bovendien om belangrijke kwesties die alles te maken hebben met het recht op huisvesting en belangrijke nationale wetgeving die dit mede moet borgen (de Woningwet). Desondanks wordt in beide buurten geen pas op de plaats gemaakt met de herstructurering.

In de Tweebosbuurt is in april, in dezelfde maand waarin de gemeente de VN-brief ontving, al begonnen met de sloop van leegstaande woningen, terwijl het hoger beroep over ontbinding van de huurcontracten pas dient in oktober. We benadrukken dat een deel van de huurders door de rechter in het gelijk is gesteld. Het is dan ook zeer ongepast dat Vestia in augustus heeft besloten de rechter te vragen om twee huishoudens die het hoger beroep afwachten voortijdig uit te zetten, zodat ook hun woningen kunnen worden gesloopt.

In de Wielewaal is een deel van de woningen al gesloopt en is de nieuwbouw aangekondigd voor het najaar. De gemeente stelt zich op het standpunt dat de nieuwbouw kan doorgaan omdat het bestemmingsplan na een uitspraak van de Raad van State onherroepelijk is geworden, maar de uitspraak in de cassatieprocedure, die gaat over verkoop van de grond door Woonstad aan projectontwikkelaar BPD, wordt pas verwacht op 1 oktober.

College, ga in gesprek met de bewoners
Tot slot constateren we dat gesprekken met bewoners en bewonersorganisaties die kritisch zijn over de plannen door wethouders, gemeente en woningcorporaties worden afgehouden met als reden dat een deel van de bewoners het wél eens is met de plannen of inmiddels naar tevredenheid is geherhuisvest. Maar volgens mensenrechtenexperts betekent het recht op zeggenschap – als element van het recht op huisvesting – dat moet worden onderkend dat een groep bewoners niet homogeen is en dat er daarom maatwerk geleverd moet worden. Het college moet zich dus inspannen om de verschillende standpunten vanuit de groep bewoners te horen en te adresseren.

Recht op de stad roept het college nogmaals op om de lopende herstructureringsprojecten in de Tweebosbuurt, Wielewaal, Patrimonium’s hof, Gerdesia-midden en Pompenburg op te schorten, de lopende rechtszaken af te wachten en eerst in gesprek te gaan met bewoners, met als doel om de schending van het recht op huisvesting te erkennen en in samenspraak met bewoners zoveel mogelijk te repareren. Daarnaast moeten de Woonvisie en de woonpijler van het NPRZ per direct worden herzien en in lijn gebracht worden met het recht op huisvesting, waarbij beschikbaarheid, betaalbaarheid, woonzekerheid en zeggenschap moeten worden gegarandeerd.