Recht op de stad

Het betere plan voor wonen in Rotterdam

Woonhof Wielewaal, opmaat voor de zelfredzame wijk

Onlangs nam de Tweede Kamer het initiatief om zich te laten informeren over alternatieve oplossingen voor de woningnood. Daartoe organiseerde de Commissie voor Binnenlandse Zaken het Rondetafelgesprek Wooncoöperaties. Elf sprekers waren op woensdag 11 oktober uitgenodigd om toelichting te komen geven op hun perspectieven voor de volkshuisvesting. Onder hen waren de Rotterdammers Arie Lengkeek en Wil de Ben*, beiden aangesloten bij Recht op de Stad.

In dit nieuwsbericht wordt het visieplan ‘Woonhof Wielewaal’ toegelicht. Daarnaast wordt nog eens benadrukt dat gentrificatie maatschappelijke ontwrichting in de hand werkt en leidt tot verpaupering, terwijl er vele goede alternatieven voorhanden zijn die de wooncrisis kunnen herleiden tot een rechtvaardige maatschappelijk agenda met hanteerbare oplossingen.


Woonhof Wielewaal – visieplan (oktober 2023)

Bewoners van tuindorp Wielewaal verzetten zich al jaren tegen de geforceerde teloorgang van hun geliefde wijk. Zij ondervinden de effecten van gentrificatie aan den lijve, nu de wijk gedeeltelijk is gesloopt en zij nieuwbouw zien verrijzen die de wijk verandert in een gated community.
Contact met woningcorporatie Woonstad en de Gemeente was in al die jaren slechts mogelijk via de rechter. Van enige vorm van overleg en zeggenschap is nooit sprake geweest. Een stap naar het Rijk biedt nieuwe kansen.

Gentrificatiebeleid is destructief en versplintert maatschappelijke waarden. Toenemende welvaartsdrang wordt niet alleen ten onechte vertaald naar woningnood, maar is tevens medeveroorzaker van het zorginfarct.
Een omvangrijke groep mensen verschanst zich als vanzelfsprekend in luxueuze paleizen en laat lichaam en geest op talloze manieren verbouwen en renoveren. Gelijktijdig roepen projectontwikkelaars dat het bouwen van sociale woningen geen rendement oplevert en weten zorgmanagers niet meer waar ze goed gekwalificeerd personeel vandaan moeten halen. Voeg daarbij dat marktwerking in wonen en zorg, en eisen van zorgverzekeraars, hebben geleid tot een commerciële bureaucratie die zijn weerga niet kent.

In de afgelopen jaren is er door de ontvolking van Wielewaal, voor de achterblijvende bewoners een confronterende uitdaging ontstaan. De bewonersorganisatie van de Wielewaalers staat al zo’n tien jaar in contact met eigen adviseurs en zijn goed ingevoerd op het terrein van bouw, financiering en beheer. Vanuit dat perspectief werd de ontvolking herkend als een nieuwe inspiratiebron. Dat heeft ertoe geleid dat het wegvallen van de vertrouwde woonomgeving en de sociale cohesie, kon worden gedetecteerd als een vermijdbaar lokaal woon-zorginfarct. Dat inzicht is omgebogen naar goede oplossingen.

Er zijn inspirerende gesprekken gevoerd met Nederland zorgt voor elkaar en Ellen Verkoelen, fractievoorzitter van 50PLUS in Rotterdam, die hebben geresulteerd in het definiëren en organiseren van een zelfredzame wijk, waarin welzijn en zorg op de eerste plaats staan. De ideeën over de opzet van een coöperatieve woonwijk zijn getransformeerd naar de ontwikkeling van een innovatief woon-zorgsysteem. Daarmee maken de Wielewaalers een statement dat aansluit bij ontwikkelingen die nu nog in de kinderschoenen staan, maar de potentie hebben om een blijvende oplossing te bieden voor noodzakelijke hervormingen in de woningbouw. Er is goede hoop dat de Tweede Kamer het signaal achter Woonhof Wielewaal gaat oppikken.

* Wil de Ben liet zich vervangen door Alfons Remery.

Ter voorbereiding van het rondetafelgesprek werd aan de commissieleden Position paper Unie Van en Voor de Wielewaalers t.b.v. rondetafelgesprek Wooncoöperaties voorgelegd. Daarin wordt een verbinding gelegd tussen de heersende woningnood en het dreigende zorginfarct.

Woonhof Wielewaal – PERSBERICHT (oktober 2023)

Verder lezen

Antti Liukku (2023, 14 oktober). Bewoners van Wielewaal willen zelf huizen bouwen : nieuw plan voor een tuindorp in Rotterdamse wijk. AD.

Peter Groenendijk (2023, 14 oktober), Rotterdam, vergeet mevrouw Pelger niet (commentaar). AD.

Carolien Stam (2023, 23 augustus). Jan Smelik, Austerlitz Zorgt: ‘Als de overheid het niet kan, zorgen we zelf voor onze ouderen’. Zorg+Welzijn.

Rijksbouwmeester wil pas op de plaats, goed nadenken en dan pas bouwen (2023, 16 september). Nieuwsuur.

Jasper Monster (2023, 31 augustus). 16 adviezen om ervoor te zorgen dat de politiek wél de juiste ruimtelijke keuzes maakt. Gebiedsontwikkeling.nu.

Toine Heijmans (2023, 6 september). Daar leef je bovenop elkaar, terwijl je niemand kent. Volkskrant.

Recht op de Stad (2023). Bewoners hebben wat te zeggen : onze visie op stadsvernieuwing 2.0.

Woonpioniers VPRO (2021). Tuindorp Wielewaal : Wooncoöperatie Unie Van en Voor de Wielewaalers.

8 oktober: Lezing + panel “Inspiratie voor een alerte democratie”

Inspiratie voor een alerte democratie

Lezing door Manu Claeys van stRaten-generaal

Hoe werk je aan een alerte democratie met oog voor politieke gelijkheid, recht op tegenspraak door burgers bij ingrijpende ontwikkelingen in de stad en mogelijkheden tot consensus door de kracht van goede argumenten?

ARMINIUS debatpodium
zondag 8 oktober
14:00 – 17:00
tickets entree € 7,50 – studenten en Rotterdampas € 5,00
In verband met de kosten van dit evenement zijn donaties aan initiatiefnemer Stichting Rotterdam Natuurlijk! zeer welkom.

Manu Claeys, voorzitter van de Antwerpse burgerbeweging stRaten-generaal, vertelt in Arminius hoe alerte burgers er samen met het Antwerpse gemeentebestuur in slaagden om betwiste plannen voor de bouw van een enorme brug, om te buigen en alsnog te werken aan de bereikbaarheid en leefbaarheid in hun stad.

Na zijn lezing praten we na met onder meer de Rotterdamse ombudsman Marianne van den Anker en schrijver Arjen van Veelen. Ook zijn er vertegenwoordigers van verschillende Rotterdamse bewonersinitiatieven. Hoe organiseren zij zich tegen betwiste plannen?

‘Voor de machthebbers in Rotterdam was het bombardement een kans om hun ideeën uit te voeren, zonder hinder van bewoners’.

— Arjen van Veelen in ‘Rotterdam, een ode aan efficiency’, hoofdstuk 11

‘De ideologie achter de nieuwe stad: een zuiver zakelijk wereldbeeld, gebaseerd op ‘kwantificeerbare belangen’, zoals handelsstromen en verkeersaantallen.

— Professor Rob Wentholt, Rotterdamse hoogleraar sociale psychologie, in zijn boek De binnenstadsbeleving en Rotterdam, 1968

Foto: Jef van Eynde

Manu Claeys is activist en schrijver. Sinds 1999 staat hij aan de basis van het Vlaamse stRaten-generaal, een burgerbeweging zonder vast ledenbestand. De besluitvorming bij bouwprojecten met een grote impact op de leefkwaliteit in Antwerpen, was reden tot oprichting van de beweging. StRaten-generaal groeide uit tot een regionale open organisatie die zich vooral in Vlaanderen inspirerend en ondersteunend inzet op het gebied van burgerparticipatie.

Dit is een programma van Debatpodium Arminius in samenwerking met onder anderen Rotterdam Natuurlijk!, Recht op de Stad en De Esch Oeververbinding.

Verslag expertmeeting dakloosheid en het recht op huisvesting

In aanloop naar het nieuwe Rotterdamse Woonprogramma vond op 5 september 2023 de doordenkavond/expertmeeting over dakloosheid in relatie tot het recht op huisvesting plaats in de Pauluskerk. Deze bijeenkomst werd georganiseerd door Recht op de Stad, de Rotterdamse Armoedebestrijdings Beweging (RAB) en de Pauluskerk.

Onder grote belangstelling van gemeenteraadsleden, fractiemedewerkers, gemeenteambtenaren, corporatiebestuurders, ervaringsdeskundigen en belangenbehartigers op het gebied van dakloosheid en mensenrechten opende Martijn van Leerdam, de dominee van de Pauluskerk, de avond met een overweging naar aanleiding van een Bijbeltekst van Paulus, de naamgever van de kerk (1 Korintiërs 12:12-27). Een gemeente, een samenleving is te vergelijken met een lichaam. Een lichaam bestaat uit delen die niet afzonderlijk van elkaar kunnen functioneren. Voor de kwetsbare lichaamsdelen moeten we het beste zorgen. Lichaamsdelen die we liever niet laten zien, waar we ons misschien zelfs voor schamen, bedekken we. Dakloze mensen zijn de kwetsbare lichaamsdelen waar we goed voor zouden moeten zorgen, maar we kunnen ons afvragen of wij hen in plaats daarvan niet behandelen als de lichaamsdelen waar wij ons voor schamen en die wij liever bedekken.

Het recht op huisvesting: een (t)huis

Jan de Vries, jurist en mensenrechtenexpert, legde vervolgens uit wat het recht op huisvesting als mensenrecht betekent. Dat recht draait om het concept (t)huis. Een (t)huis heeft een juridische dimensie (privacy, bescherming tegen uitzetting/inbraak), fysieke dimensie (het huis zelf en de kwaliteit ervan) en een sociale dimensie (ruimte om een leven te kunnen opbouwen). Deze dimensies zien we dan ook terug in de elementen van het recht op huisvesting. Kort gezegd betekent het recht op behoorlijke huisvesting dat mensen het recht hebben om ergens veilig, vreedzaam en waardig te kunnen leven. De staat moet ervoor zorgen dat iedereen gelijke toegang heeft tot behoorlijke huisvesting.

Dakloosheid is de meest extreme schending van het recht op huisvesting. Daarom moet hier prioriteit aan worden gegeven in het woonbeleid. Een (t)huis is namelijk de basis om toegang te krijgen tot andere rechten, zoals onderwijs, werk of zorg bijvoorbeeld. Zonder thuis wordt dat bijna onmogelijk. Dakloosheidsbeleid moet gericht zijn op realisatie van het recht op huisvesting en huisuitzettingen mogen niet leiden tot dakloosheid. Het is van groot belang dat mensen met ervaringskennis en belangenbehartigers meepraten over het beleid. De totstandkoming van het Nationale Actieplan Dakloosheid is daarvan een goed voorbeeld.

Workshop: Implementatie recht op huisvesting 

In de druk bezochte workshop onder leiding van Jan de Vries vond een levendige discussie plaats over drie principes die je moet hanteren als je mensenrechten wil verwezenlijken. Deze principes moeten dus terugkomen in het woonbeleid en de totstandkoming ervan:

  • Non-discriminatie,
  • Participatie, en
  • Toegang tot recht en rechtsbescherming.

Vanwege de beperkte tijd lag de nadruk van het gesprek op de eerste twee principes. Een belangrijke conclusie uit de workshop is dat in een situatie waarin woningschaarste dwingt tot keuzes, zoals momenteel het geval is, het uitgangspunt moet zijn dat de meest kwetsbaren, namelijk dakloze mensen, het eerst worden geholpen. Zij ervaren de grootste negatieve impact van het gebrek aan behoorlijke huisvesting. Het is daarbij van groot belang dat onafhankelijke belangenbehartigers met mandaat daadwerkelijk kunnen participeren bij het maken van het beleid.

Urgentie vanuit de praktijk

Thea Noga, straatarts van de Pauluskerk, belichtte de praktische en medische gevolgen van het dakloos zijn. Het bij gebrek aan opvang noodgedwongen moeten slapen op straat leidt onder andere tot slaaptekort, ernstige verwondingen aan de voeten door het vele lopen en in de winter komen daar ook nog ernstige luchtweginfecties bij met ziekenhuisopnames tot gevolg. Zij pleit daarom voor een permanente noodopvang voor mensen die niet in de gemeentelijke opvang terecht kunnen, in ieder geval van oktober tot april, in plaats van zoals nu alleen bij vorst. Ook benadrukte zij het belang van het blijven zien van de verbondenheid tussen gezondheid, hygiëne en wonen.

Jongerendakloosheid uitbannen, niet managen

Willem van Sermondt, programmaleider van het Kansfonds, vertelde hoe het Kansfonds met het programma Alle jongeren een thuis en het samenwerkingsverband SamenThuis2030 werkt aan het uitbannen van jongerendakloosheid. Het Kansfonds werkt met de ETHOS Light-definitie voor dakloosheid.

Uitbannen van dakloosheid – in plaats van het managen ervan – kan door te stoppen met het denken (en handelen) in termen van overleven naar opvang, herstel, ontwikkeling en autonomie. Zo snel mogelijk naar een echt thuis biedt autonomie. Steeds wisselende plekken om (tijdelijk) te verblijven hinderen die autonomie en maakt de kans groter dat mensen opnieuw dakloos worden. Drie stappen voor het uitbannen van dakloosheid zijn:

  1. Housing First,
  2. Voldoende inkomen voor huur en inrichting, bijvoorbeeld zoals bij Project010,
  3. Een thuis met netwerk en talentontwikkeling, goede voorbeelden van ondersteuning daarbij zijn Mara Opstap en Rotterdamse Douwers.

Workshop: Preventie dakloosheid onder jongeren

Er zijn verschillende oorzaken voor dakloosheid onder jongeren. Zo raken jongeren dakloos als zij op 18-jarige leeftijd niet meer terecht kunnen bij Jeugdzorg. Dit is te voorkomen door aandacht te hebben voor de Big 5:

  • School en werk
  • Support
  • Inkomen
  • Wonen
  • Welzijn

Twee ervaringsdeskundigen van Jongerenpanel De 3e Kamer (onderdeel van SamenThuis2030) onderstreepten met hun indringende bijdrage de noodzaak van het op orde hebben van die Big 5 vóórdat een jongere de jeugdhulp moet verlaten. Investeren in (collectieve) belangenbehartiging waarbij jongeren zelf een rol hebben en goede samenwerking tussen alle betrokken organisaties in de diverse domeinen (zoals wonen, zorg, onderwijs, werk en inkomen) is daarvoor essentieel. In Rotterdam kan het Basisberaad een spil zijn in het opzetten van zo’n samenwerkingsverband.

De ervaringsdeskundigen benadrukten nog dat jongeren die Jeugdzorg moeten verlaten meestal erg veel behoefte hebben aan één persoon die hen met raad en daad bijstaat op elk gebied van de Big 5 en bij wie zij altijd terecht kunnen met hun vragen.

Workshop: Housing First Nederland

Melanie Schmit van Housing First Nederland gaf de deelnemers aan de workshop een korte uiteenzetting over het doel en de werkwijze van Housing First Nederland. Housing First is een model en een systeemaanpak om dakloosheid duurzaam te beëindigen. Als systeemaanpak betekent het:

  1. Dat huisvesting een mensenrecht is, en
  2. Dat mensen passende zorg en ondersteuning ontvangen.

Het gaat dan met name om permanente en duurzame huisvesting, geen precaire vormen met tijdelijke huurcontracten. Het uiteindelijke doel is een paradigmashift te bereiken van opvang en crisisaanpak naar preventie en Housing First als norm. Housing First gaat uit van vertrouwen in mensen. Hulp wordt persoonlijk afgestemd en aangesloten op waar iemand (fysiek, mentaal en sociaal) is. Autonomie is een kernprincipe en wensen van de geholpen persoon worden daarom gerespecteerd en aangemoedigd.

Er zijn in Nederland inmiddels 49 Housing First-initiatieven. Tijdens de discussie blijkt dat de aanpak niet in elke gemeente hetzelfde is. Het hangt af van de politieke kleur van het gemeentebestuur in hoeverre de omslag naar Housing First echt gemaakt wordt. In Rotterdam bijvoorbeeld zijn de criteria om ervoor in aanmerking te komen het strengst van heel Nederland. Dat zou minder strikt kunnen. Verder is in het Woonprogramma aandacht voor de transitie van opvang naar Housing First – volgens de internationaal geldende Housing First-principes – een vereiste om te kunnen voldoen aan de ambities uit het Nationaal Actieplan Dakloosheid uit 2022.

Langdurige inzet is noodzakelijk

Bij de afsluiting van de avond werd geconstateerd dat er nog heel wat werk verzet moet worden om dakloosheid geheel te kunnen uitbannen. Niet alleen moeten er veel meer betaalbare (!) woningen gebouwd worden voor de mensen die nu geen fatsoenlijke eigen plek hebben, ook is creatief nadenken nodig over transitie van gebouwen, het mogelijk maken van gezamenlijk wonen zonder nadelige financiële gevolgen en dergelijke. De goede wil is er, nu nog de praktische vertaling en langdurige inzet. Wat Recht op de Stad betreft wordt er snel vervolg gegeven aan de lessen en conclusies van deze avond.

25 september: Stadsgesprek Zeggenschap

Bewoners hebben wat te zeggen
Stadsgesprek Stadslab Zeggenschap

Op 25 september organiseert Recht op de Stad samen met AIR en Richard de Brabander (lector Ecosociaal Werk Hogeschool InHolland) een openbaar stadsgesprek over zeggenschap van bewoners. We nodigen iedereen uit om hieraan deel te nemen (aanmelden hier).

Maandag 25 september, 19:00–22:00 uur
Verzamelgebouw ’t Klooster
Afrikaanderplein 7, 3072 EA, Rotterdam

Achtergrond & aanleiding

Rotterdam staat de komende jaren voor enorme opgaven voor de verbetering van wijken. Er is een groot tekort aan betaalbare woningen voor huishoudens met een laag- en middeninkomen. De vernieuwing van de woningen en de openbare ruimte zal een bijdrage moeten leveren aan het tegengaan van energiearmoede en de (effecten van) klimaatverandering. De groeiende sociale diversiteit in de wijken vraagt om meer aandacht voor ontmoetings- en ondersteuningsplekken. Deze verbetering en vernieuwing kan alleen maar lukken met hulp van de collectieve kracht van burgers. Bewoners vragen zeggenschap, omdat het om hun leefomgeving gaat. Maar ook omdat ze iets te bieden hebben: lokale kennis, ideeën, ervaring en deskundigheid.

Om uit te vinden hoe stadsvernieuwing 2.0 eruit zou moeten zien, organiseerde Recht op de Stad in samenwerking met AIR Rotterdam en Hogeschool Inholland (lectoraat Ecosociaal Werk) het Stadslab Zeggenschap. Daarop volgde in het voorjaar van 2023 vijf besprekingen van vijf Rotterdamse wijksituaties: Violier-Rozemarijnstraat in Bloemhof, Fazantstraat in Carnisse, Oud Mathenesse, Gijsingflats in Bospolder-Tussendijken en Oude Westen. Hierbij aanwezig waren alle betrokken partijen: gemeente, woningcorporaties, bewoners en relevante professionals.

Het resultaat is een pleidooi met concrete adviezen voor sociaal-ruimtelijke en sociaal-ecologische stadsvernieuwing samen met bewoners. Download ons pleidooi hier (korte versie of lange versie met toelichting).

Programma

Tijdens het stadsgesprek op 25 september gaan we over deze conclusies in gesprek. Iedereen is hierbij welkom. Het programma bestaat uit drie panelgesprekken met bewoners, gemeente, woningcorporatie en wijkprofessionals. In elk panel wordt een thema behandeld dat inhoudelijk is gebaseerd op het pleidooi. Voorafgaand zien we een video uit de verschillende wijksituaties, elk panel wordt ingeleid door een extern deskundige.

19:00    Inloop

19:30   Welkom door moderator Richard den Brabander (Hogeschool Inholland), inleiding door Arie Lengkeek (Recht op de Stad)

19:45    Panel 1: Inzetten en versterken van kennis en capaciteiten van bewoners, ingeleid door Thijs van Mierlo (directeur van LSA bewoners)

20:20   Panel 2: Een andere aanpak van gemeente en woningcorporaties, ingeleid door Nanke Verloo (assistent professor in Urban Politics & Planning)

20:55    Panel 3: Ontmoetingsplekken doen ertoe, ingeleid door Catherine Koekoek (architect/filosoof)

21:30    Afsluiting

Inhoud van de panels

Panel 1: Inzetten en versterken van kennis en capaciteiten van bewoners, ingeleid door Thijs van Mierlo (directeur van LSA bewoners)

Bewoners kunnen veel, maar met structurele onafhankelijke professionele ondersteuning nog veel meer. Technische ondersteuning om op gelijkwaardig niveau met de instellingen te kunnen overleggen en sociale ondersteuning om te zorgen voor voldoende draagvlak onder bewoners. Zorg voor borging van onafhankelijke bewonersondersteuning op langere termijn. Nieuwsgierige professionals zijn dus welkom: als het werk in de wijk is, vraagt dat ook om wijkprofessionals die zich bekwamen en de ruimte krijgen om lokale capaciteiten in kaart te brengen, te helpen ontwikkelen en in positie te brengen.

Panel 2: Een andere aanpak van gemeente en woningcorporaties, ingeleid door Nanke Verloo (assistent professor in Urban Politics & Planning)

Zeggenschap van bewoners moet bij het begin beginnen: dus bij het bepalen van de agenda, niet pas als er een plan ligt. Écht delen van de macht betekent dat inbreng van bewoners ook tot herijking van een reeds ingezette koers kan leiden. Nodig is beweegbaar beleid en ruimte voor uitvoeringsvrijheid in de wijk. Verder is er in de wijk is uitvoeringskennis te vinden en komen beleidslijnen samen. Zet dat door met een eigen visie-ontwikkeling, bouw aan een gesprek dat even rijk en divers is als de bewoners.  Zorg tot slot voor transparantie processen, heldere communicatie en een open houding.

Panel 3: Ontmoetingsplekken doen ertoe, ingeleid door Catherine Koekoek (architect/filosoof)

Koester en ontwikkel de sociaal-fysieke infrastructuur van plekken waar diverse groepen bewoners elkaar tegen kunnen komen, onderlinge uitwisselingen kunnen ontstaan, en waar professionals naar toe kunnen gaan om met groepen bewoners te praten.

Gespreksleiding: Richard den Brabander, lector Sociaal-Ecologisch werk, Hogeschool Inholland Rotterdam

Voor wie is het stadsgesprek?

Het is een publieke, openbare bijeenkomst. We nodigen specifiek geïnteresseerden uit via ons eigen netwerk en het staat iedereen vrij om deze uitnodiging ook binnen het eigen netwerk te verspreiden. We vragen wel aan iedereen om zich vooraf aan te melden via deze link, de toegang is gratis.

Ter voorbereiding op het stadsgesprek vragen we iedereen om onze visie op zeggenschap te lezen:

Aankondiging: Stadsgesprek Zeggenschap bewoners

Op 25 september organiseert Recht op de Stad samen met AIR en Richard de Brabander (lector Ecosociaal Werk Hogeschool InHolland) een openbaar stadsgesprek over zeggenschap van bewoners. 

Rotterdam staat de komende jaren in de wijken voor grote fysiek-ruimtelijke en sociaal-ecologische opgaven en die kan de gemeente niet realiseren zonder inbreng van de bewoners. Aan de bewoners zal het niet liggen, die laten met tal van eigen initiatieven zien dat er veel deskundigheid en creativiteit aanwezig is. Nodig is een nieuwe wijkaanpak, waarin bewoners weer een volwaardige stem hebben. In vervolg op vijf buurtsessies met alle betrokken partijen organiseert Stadslab Zeggenschap een openbaar stadsgesprek over doel en inhoud van en voorwaarden voor zeggenschap van bewoners over hun woningen en wijk. Belangrijke thema’s zijn: collectieve aanpak, wie bepaalt de agenda?, het werk is in de wijk, onafhankelijke professionele ondersteuning, sociaal-fysieke infrastructuur, open planprocessen en de nieuwe ambtenaar.

Details over het programma volgen later via onze website. Deelnemers ontvangen vooraf een agenda en een discussiestuk.

Klik hier om aan te melden.

Datum en tijd: maandag 25 september om 19.30 – 22.00 uur

Locatie: Verzamelgebouw ’t Klooster (Afrikaanderplein 7, 3072 AE, Rotterdam)

Organisatie: Arie Lengkeek, André Ouwehand, Arnold Reijndorp, Joke van der Zwaard (Recht op de Stad), Richard de Brabander (lector Ecosociaal Werk Hogeschool InHolland), Josien Kamp en Barbara Luns (AIR Rotterdam)

Foto: Joke Schot

Expertmeeting over dakloosheid en het recht op huisvesting

Recht op de Stad organiseert samen met de Rotterdamse Armoedebestrijdingsbeweging (RAB) en de Pauluskerk een expertmeeting/doordenkavond over dakloosheid in relatie tot het recht op huisvesting. De avond is vooral bedoeld om de wethouders, woordvoerders Wonen van de gemeenteraad, de bestuurders van woningcorporaties en de schrijvers van het nieuwe Rotterdamse Woonprogramma te informeren en te inspireren om het recht op huisvesting centraal te laten staan in het nieuwe Woonprogramma.

Dominee Martijn van Leerdam zal de avond openen, de diverse programmaonderdelen toelichten en de avond afsluiten. Drie sprekers zullen elk een aspect van dakloosheid en de noodzaak van het oplossen daarvan in de vorm van (permanente) huisvesting belichten. Vervolgens kunnen de aanwezigen deelnemen aan een van de drie workshops.

De sprekers zijn:

  • Jan de Vries, mensenrechtenjurist. Hij zal het recht op wonen toelichten en een instrumentarium voorstellen;
  • Dr. Thea Noga, straatarts Pauluskerk. Zij zal de urgentie vanuit de praktijk illustreren;
  • Willem van Sermondt, programmaleider Kansfonds. Hij zal spreken over het hulp bieden aan mensen die dakloos dreigen te worden, zoals jongeren die als zij 18 jaar worden niet meer terecht kunnen in woonvoorzieningen via Jeugdzorg.

De drie workshops belichten de volgende onderwerpen:

  1. Het instrumentarium om het recht op huisvesting te implementeren o.l.v. Jan de Vries;
  2. Housing First en hoe en waarom dit thuishoort in het nieuwe Woonprogramma o.l.v. Melanie Schmit van Housing First Nederland;
  3. Twee jongeren van SamenThuis2030 zullen de nood onder jongeren nader toelichten en hoe SamenThuis2030 dakloosheid onder jongeren tegen wil gaan en waarom dit in het Woonprogramma thuishoort.

Recht op de Stad heeft eerder input gegeven op de uitgangspunten van het nieuwe Rotterdamse Woonakkoord. Met deze expertmeeting hoopt Recht op de Stad verder bij te dragen aan meer aandacht voor dakloosheid en een aanpak die dakloosheid erkent als huisvestingsprobleem (in plaats van alleen of in de eerste plaats een zorgprobleem).

De expertmeeting zal plaatsvinden op 5 september 2023 in de Pauluskerk. (Deelname is alleen mogelijk op uitnodiging.)

Foto: Eveline van Egdom, via Straatconsulaat

Reactie Recht op de stad op concept-uitgangspunten Woonakkoord

Recht op de stad is verheugd dat de gemeenteraad zich gezamenlijk met Rotterdammers en partijen uit de stad inzet voor een nieuw woonbeleid. De concept-uitgangspunten voor het Rotterdams Woonakkoord die nu voorliggen zijn een duidelijke stap in de goede richting. We hopen dat hiermee ook het uitgangspunt van de Woonvisie uit 2016 van de baan is: geen beleid meer gericht op een ‘stad in balans’; op naar een ‘stad voor iedereen’.

De uiteindelijke waarde van het Woonakkoord zal blijken uit hoe de uitgangspunten zullen worden omgezet in concreet beleid en maatregelen. Bij de uitwerking moet nadrukkelijk worden samengewerkt met bewoners waarbij de huurdersverenigingen, bewonerscommissies, actiegroepen en de Rotterdamse woningcorporaties belangrijke partners zijn.

In deze brief reageren wij op de tien concept-uitgangspunten en geven we de gemeenteraad ideeën mee voor de verdere uitwerking van het Woonakkoord. In het algemeen verwijzen wij graag naar ons ‘betere plan voor wonen in Rotterdam’ dat wij begin 2021 opstelden.

Recht op de stad wenst de raad wijsheid toe bij het vaststellen van de uitgangspunten. Uiteraard zijn wij bereikbaar voor vragen, advies of toelichting bij onze suggesties.

Lees onze brief hier. Woensdag 15 februari vergadert de raadscommissie Bouwen en Wonen over de concept-uitgangspunten voor het Woonakkoord.

Recht op de stad bij expertmeeting Woonakkoord

Op woensdag 14 december organiseerde de gemeenteraad een expertmeeting over het Rotterdamse Woonakkoord. Namens Recht op de stad namen André Ouwehand en Joke van der Zwaard hieraan deel. De expertmeeting ging over de ‘vraagzijde’ van wonen, dus de wensen en behoeften van huidige en toekomstige Rotterdammers.

In een korte presentatie hebben we toegelicht waar Recht op de stad voor staat. Het uitgangspunt van woonbeleid moet zijn een woonstad voor iedereen: lage en hoge inkomensgroepen, grote en kleine gezinnen, jong en oud, ongeacht inkomen, afkomst, woonduur of ander kenmerk. Daarin is geen plaats voor uitsluiting, discriminatie en institutionele vernedering, zoals door de toepassing van de Rotterdamwet. In plaats van ‘wijken in balans’ moet het beleid volgens ons gericht zijn op ‘wijken voor iedereen’ en moet een nieuwe woonvisie zeggenschap en eigenaarschap voor alle bewoners borgen. Bekijk de presentatie hier. Na de presentatie waren er gesprekken met raadsleden.

Bij de expertmeeting waren ook andere actiegroepen en organisaties aanwezig, waarvan sommige bij Recht op de stad aangesloten zijn: Het Rotterdams Woongenootschap, de Federatie Huurders Commerciële Sector (FHCS) en BPW Rotterdam. Ook het FHCS benadrukte dat kwalitatief goede en betaalbare woningen een mensenrecht is en dat de stad de verantwoordelijkheid heeft om te bouwen voor hun inwoners. Het Rotterdams Woongenootschap bracht de coöperatieve condities onder de aandacht. Overal in Nederland worden wooncoöperaties opgericht en ook in Rotterdam zijn er talloze initiatieven voor coöperatieve woonvormen, maar in onze stad zijn alle initiatieven tot nu toe mislukt doordat de voorwaarden niet gunstig zijn – dat moet en kan anders. Bond Precaire Woonvormen (BPW) vroeg aandacht voor de toenemende woononzekerheid en huisuitzettingen door onnodig gebruik van tijdelijke huurcontracten, antikraakwonen en illegale huurcontracten. Bekijk de presentaties en een overzicht van alle aanwezige groepen hier.

Over het Woonakkoord

De gemeenteraad heeft afgelopen juni tijdens de bespreking van het coalitieakkoord ‘Eén stad’ een motie aangenomen waarin het nieuwe College van B&W wordt verzocht om samen met een breed scala aan partijen en bewoners van de stad een Woonakkoord Rotterdam op te stellen. In dit kader wordt een aantal expertmeetings georganiseerd. Eerder waren er al expertmeetings met huurdersorganisaties, projectontwikkelaars en kennisinstellingen.

Lancering Recht op de stad maart 2021 (foto Joke Schot)

Recht op de stad in gesprek met wethouder Zeegers

Op 25 november spraken vier afgevaardigden van Recht op de stad met wethouder Chantal Zeegers van Klimaat, Bouwen en Wonen. We juichen het toe dat de wethouder in haar termijn Rotterdammers met regelmaat zal uitnodigen voor een ‘stadsmakersuurtje’ om met haar in gesprek te gaan over de stad. In het gesprek hebben we onder meer onze ideeën over de Woonvisie en zeggenschap/Stadsontwikkeling 2.0 gedeeld. Ook hebben we nogmaals aangedrongen op heroverweging van de sloop van de Pompenburgflat en kort gesproken over actuele kwesties in de Tweebosbuurt-Zuid-Oost, de Burgemeester Roosstraat en de Wielewaal.

Visie op wonen

We zijn blij te horen dat dit stadsbestuur is afgestapt van het doel in de Woonvisie om het aandeel sociale huurwoningen in de stad te verkleinen en de sociale woningvoorraad juist op peil wil houden. De wethouder gaf wel aan vast te houden aan het streven naar gemengde wijken, maar we zien het als een stap vooruit dat dit bestuur de focus verlegt naar het toevoegen van duurdere woningen in gebieden met veel goedkope woningen, in plaats van door ingrijpende sloop-nieuwbouw of renovatie goedkope woningen te vervangen door duurdere woningen.

De gemeenteraad is nu aan zet om uitgangspunten voor het Woonakkoord te formuleren. Recht op de Stad heeft van de raad al een uitnodiging ontvangen om tijdens de kennissessie op 14 december hierover mee te praten. In het gesprek met de wethouder werd niet duidelijk hoe het nieuwe Woonakkoord zich zal verhouden tot het Regioakkoord dat binnenkort definitief wordt vastgesteld. In het Regioakkoord zullen namelijk ook streefcijfers staan over nieuwbouw en sloop van woningen en de verdeling van sociale huur tussen Rotterdam en omliggende gemeenten. Ook is op dit moment onduidelijk of lijst van voorgenomen sloop- en renovatieprojecten van tafel is.

Volwaardige zeggenschap

Onder de vorige wethouder is toegezegd het recht op zeggenschap voor bewoners die te maken krijgen met ingrijpende herstructurering te regelen. Dit proces is gestart onder de noemer Stadsvernieuwing 2.0 en voor corporatiehuurders wordt dit vastgelegd in het stedelijke Sociaal Statuut dat momenteel vorm krijgt.

Voor Recht op de stad is het uitgangspunt dat alle bewoners – corporatiehuurders maar ook particuliere huurders, eigenaar-bewoners en tijdelijke huurders – moeten kunnen meebeslissen over de toekomst van hun woning en buurt. Ze moeten dit bovendien vanaf de oriëntatiefase kunnen doen en daarin onafhankelijke en professionele ondersteunding krijgen. Ook willen we dat er een recht op terugkeer is voor de bewoners die dat willen. Dit zal ook meer draagvlak voor plannen opleveren. (Zie ons betere plan voor wonen, punt 2 over zeggenschap.)

De wethouder vindt vooralsnog dat woningcorporaties zelf beslissingen kunnen nemen over hun woningvoorraad maar dat zij direct daarna een plicht voor informatie en ondersteuning hebben voor de bewoners. Wij hebben nogmaals ons pleidooi toegelicht om bewoners vooraf bij de besluitvorming te betrekken. In het gesprek met de wethouder werd niet duidelijk hoe de rechten van particuliere huurders, eigenaar-bewoners en tijdelijke huurders worden vastgelegd en welke rechten zij zullen hebben bij herstructurering. We hopen hierover snel verder te kunnen praten.

Actuele ontwikkelingen in de buurten

Tot slot spraken we over een aantal actuele ontwikkelingen. In maart 2022 stuurden we samen met bewonerscommissie Behoud de Pompenburg een brandbrief aan de wethouder (toen nog Bas Kurvers), Havensteder en Nanne de Ru van Powerhouse Company/Red Company waarin we verzochten om in gesprek te gaan over een alternatief voor sloop, namelijk klimaatneutrale transformatie en optopping. In juli ontvingen we een schriftelijke reactie van wethouder Zeegers. We betreuren het dat de wethouder in het gesprek bevestigde dat zij geen reden ziet om de sloop van de Pompenburgflat te heroverwegen gezien de afspraken in het coalitieakkoord. Zij erkent dat bij de sloop en nieuwbouw van het plan Rise sprake is van een grote CO2-emissie. De tervisielegging van het ontwerp-bestemmingsplan wordt verwacht rond de zomer van 2023. Verdere planning van sloop en bouw is vooralsnog onduidelijk. Wij deelden onze zorgen over het feit dat Havensteder op de plannen vooruitloopt en er daardoor onnodige onrust is onder de bewoners.

Met betrekking tot de Tweebosbuurt-Zuid-Oost stemde de wethouder in met een gesprek in januari met de bewonersgroep Tweebos over de plannen voor dit deel van de Tweebosbuurt. Vorige maand vernietigde de Raad van State het bestemmingsplan.

Namens de bewoners van de Burgemeester Roosstraat die nog niet zijn uitverhuisd hebben we de wethouder gevraagd om een half jaar respijt, vanwege de schrijnende situatie van deze huishoudens. Zij zou onze zorgen hierover doorgeven aan wethouder Simons die verantwoordelijk is voor vastgoed. Namens een aantal bewoners van de Wielewaal hebben we eveneens om uitstel van uitverhuizing gevraagd. De wethouder gaf aan dat ze zich in de situatie in de Wielewaal zou gaan verdiepen.

We kijken uit naar een volgend gesprek met de wethouder. Begin 2023 zullen een aantal afgevaardigden van Recht op de stad ook met een aantal bestuursleden van NPRZ, waaronder wethouder Tim Versnel, spreken over het woonbeleid op Zuid.

Foto Joke Schot

Pompenburg slopen is “kapitaalvernietiging en niet duurzaam”

Architectuurhistoricus Joosje van Geest pleit in een artikel in Vers Beton voor behoud van de Pompenburgflat als beeldbepalend erfgoed van na 1965.

[…] Decennialang lagen de kavels langs Pompenburg en de Sint Jacobsplaats braak. In het Basisplan voor de Wederopbouw uit 1946 waren ze bestemd als kantoorlocatie. Maar toen vanaf de jaren 1970 hard aan de verlevendiging van de binnenstad werd gewerkt, kwamen de lege terreinen in aanmerking voor woningbouw. Met het nadrukkelijke gebouw van 14 bouwlagen, geheel gevuld met ‘woningwetwoningen’ maakte Weeber in één slag voorgoed de sociale woningbouw zichtbaar in het toen nog kil bevonden hart van Rotterdam. Dat deze karakteristieke architectuur nu cultuurhistorische betekenis heeft, blijkt uit de Cultuurhistorische Verkenning Weena – Hofplein (2021), een studie die in opdracht van de gemeente werd verricht. De conclusie: Pompenburg is beeldbepalend. […]

Het is belangrijk om zorgvuldig met dit gebouw om te gaan, omdat met behoud van Pompenburg ook een stuk historische gelaagdheid van de stad wordt gewaarborgd. Zeker in Rotterdam is de geschiedenis al nauwelijks aanwezig en zouden we de sporen uit het recente verleden zoveel mogelijk moeten koesteren. Er moet met veel meer met respect naar de bestaande stad en naar de gebouwen uit de Post ’65 periode gekeken worden bij verdere verdichting en verduurzaming van de stad. […]

Bij sloop van corporatiewoningen mag je sowieso grote vraagtekens plaatsen, vindt André Thomsen, oud-hoogleraar Renovatie van de TU Delft, omdat de woningbouwverenigingen al jaren niet hun bouwdoelstellingen halen. Hij stelt zelfs dat het gewoonweg idioot is om goede woningen te slopen in ruil voor nieuwbouw, met de huidige grote tekorten. Samen met actiegroep Recht op de Stad pleit hij dan ook voor een “sloopmoratorium”. Met de petitie Slopen? Nu even niet! roept hij op tot een volledige stop op woningbouwsloop.

Ook de Brusselse stadsbouwmeester Kristiaan Borret wijst op duurzaamheidsoverwegingen bij de afweging voor sloop of behoud van al die grote gebouwen uit de 20ste eeuw. Zo zei hij onlangs in een interview in De Architect over de heersende sloopdrift: “We moeten omarmen wat er is. Kampioenen worden in complexe opdrachten waarbij we gebouwen behouden, tegelijk transformeren en verzoenen met hun omgeving.”

Niet alleen de bewoners van Pompenburg, maar ook veel andere Rotterdammers komen in opstand tegen het huidige woonbeleid. De woningen zijn in goede conditie: slechts een paar jaar geleden zijn ze door Havensteder grondig gerenoveerd en verduurzaamd tot energielabel A. De Bewonerscommissie Behoud Pompenburg pleit ook voor behoud omdat steeds meer onderzoeken aantonen dat CO2 uitstoot bij sloop-nieuwbouw vele malen hoger is dan bij renovatie.

Een gebouw al na 40 jaar slopen is kortom kapitaalvernietiging en bovendien niet bepaald duurzaam. Het is daarom cynisch dat de milieubelastende sloop van Pompenburg en de beide naastliggende kantoorgebouwen onderdeel vormt van de verduurzaming van het Hofplein. Maar wie weet valt het tij nog te keren.

Lees het hele artikel op Vers Beton hier.

Lees hier meer over de Pompenburg en het protest tegen de sloop.

Pagina 2 van 20

Mogelijk gemaakt door WordPress & Thema gemaakt door Anders Norén