Recht op de stad

“39% regeert 100% Rotterdam, wie luistert naar de zwijgende stem?”, was de dag na de gemeenteraadsverkiezingen op de gevel van het Gemaal op Zuid te lezen. In Rotterdam ging slechts 39% van de kiezers stemmen. In heel Nederland was dit 50%, ook lager dan bij vorige lokale verkiezingen.

Screenshot video Gemaal op Zuid, 17 maart 2022 (bron: Twitter)

Wonen werd het door kiezers het meest genoemd als belangrijk verkiezingsthema. Wat merkten we daarvan in Rotterdam? Mustapha Eaisaouiyen sprak erover met Trouw:

“Enorm teleurstellend”, zegt Mustapha Eaisaouiyen, actievoerder uit [de Tweebosbuurt], over de verkiezingsuitslag: Leefbaar Rotterdam werd opnieuw de grootste partij. “Die maakte de afgelopen periode weliswaar geen deel uit van de coalitie, maar het gemeentebeleid volgde wel precies de woonvisie die Leefbaar Rotterdam al in 2015 had opgesteld.”

Iets van de onvrede over het woonbeleid ziet Eaisaouiyen toch wel terug in de Rotterdamse uitslag: oppositiepartijen 50Plus en de Partij voor de Dieren wonnen een zetel* en nieuwkomer BIJ1 haalde er twee. BIJ1-lijsttrekker Mieke Megawati stond aan de wieg van het woonprotest dat afgelopen najaar overal in Nederland op gang kwam.

“Maar het duidelijkste signaal is de opkomst: nog geen 39 procent”, zegt Eaisaouiyen. “Veel mensen hebben de moed opgegeven, ze voelen zich achtergesteld, ze zijn het vertrouwen in het gemeentebestuur kwijt.” En ja, ook dat heeft te maken met de wooncrisis.

[*Dit veranderde na het interview: 50PLUS komt uit op 1 zetel in plaats van 2.]

Gwen van Eijk gaf namens Recht op de stad een eerste duiding van de uitslag in het NRC:

„Voor het woonbeleid is het belangrijk dat er geen rechts college komt met Leefbaar Rotterdam, VVD en CDA. Deze drie partijen willen door op de ingeslagen weg, mét de huidige Woonvisie. Dat betekent dat er de komende jaren – de Woonvisie loopt tot 2030 – nog tienduizend betaalbare woningen zullen verdwijnen. Vooral op Rotterdam-Zuid. En die woningen kunnen we niet missen.

„Met GroenLinks, PvdA, ChristenUnie, D66 en enkele andere, linkse partijen zou er een andere Woonvisie komen. Maar Leefbaar Rotterdam is weer de grootste geworden en daarom als eerste aan zet om een college te vormen.

„Ik verwacht dat Leefbaar Rotterdam ervoor kiest om eerst over rechts te gaan. Met VVD, Volt en CDA en eventueel D66. Dat zijn dezelfde partijen, met uitzondering van VVD en Volt, die in het college zaten toen de Woonvisie werd opgesteld. Ik ben bezorgd over wat dat betekent voor het Rotterdamse woonbeleid. Bij zo’n college zal er niet veel veranderen. En we hebben nu al een wooncrisis en moeite met het vinden van betaalbare woningen.

„BIJ1 en Volt hebben beide twee zetels behaald. Vooral van nieuwkomer BIJ1 verwachten wij een positieve toevoeging op het woonbeleid. Deze partij zet zich ook in tegen discriminatie en racisme en zal er ook voor zorgen dat de discussie over de Rotterdamwet en de woonvisie op de agenda blijft staan.”

—

De uitslag (98% van de stemmen geteld) vind je op de website van de gemeente.

Op zondag 13 maart werd er op 23 plekken in Nederland gedemonstreerd tegen racisme en fascisme in de gemeenteraad. Deze demonstraties werden gehouden in het kader van de op de Internationale Dag tegen Racisme. Recht op de stad steunde de oproep van Platform Stop Racisme:

In maart zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Extreemrechtse partijen die nu in de Tweede Kamer zitten, zullen proberen ook hier zetels te winnen. Of het nu gaat om de islamofobie van de PVV, het neofascisme van FvD of het meer mainstream racisme van JA21: Zij hebben de wind in de rug. Het is daarom hoog tijd dat we de straat op gaan voor solidariteit en gelijkwaardigheid.

Dat is waarom we zeggen: geen racisme in de raad. Demonstreer mee in het kader van de internationale dag tegen racisme!

Mustapha Eaisaouiyen hield namens Recht op de stad een toespraak tijdens de demonstratie in Rotterdam, zijn tekst lees je onderaan.

Rotterdams stembusakkoord en woonbeleid

Platform ‘010 tegen racisme’ nodigde de Rotterdamse politieke partijen uit om een stembusakkoord antiracisme voor de raadsperiode 2022-2026 te ondertekenen. 50PLUS, BIJ1, Denk, GroenLinks, PvdA, PvdD, Socialisten010 en Volt ondertekenden het akkoord (de tekst vind je hier).

Op het gebied van woonbeleid staan er in het stembusakkoord twee belangrijke punten:

13. De toepassing van de Rotterdamwet wordt afgeschaft. Deze wet discrimineert op basis van sociaaleconomische status en indirect op etniciteit. Ook gebruikt de gemeente de Leefbarometer niet langer als maatstaf van succes van een wijk.

14. Het wijkenbeleid ‘wijken in balans’ zal worden veranderd in een eerlijk beleid van wijken voor iedereen. Wij willen dat er in mensen en in hun leefomgeving geïnvesteerd wordt. Zo gaan we gentrificatie juist tegen en zorgen we voor het recht op wonen voor iedereen. Traditionele, diverse volkswijken moeten vanwege het enkele feit dat ze voornamelijk bestaan uit sociale huurwoningen geen risico lopen om gesloopt te worden.

—

Toespraak Mustapha Eaisaouiyen

Bijna een jaar geleden stuurde de Verenigde Naties een brief aan de Nederlandse regering over het woonbeleid van de gemeente Rotterdam. Voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis werd een gemeente door de Verenigde Naties aangeschreven.  Met vijf speciale rapporteurs.

De Verenigde Naties maken zich ernstig zorgen over de schending van het recht op huisvesting en merkten op dat er onevenredig veel mensen met een migratieachtergrond geraakt zijn.

Ook verschillende mensenrechtenexperts uit Nederland zeggen dat de woonvisie van de gemeente Rotterdam niet verenigbaar is met het recht op huisvesting. We hebben hier dus in Rotterdam te maken met een woonbeleid dat ingaat tegen internationale verdragen en tegen ons eigen grondrecht op wonen.

Er is veel mis met het woonbeleid van de gemeente Rotterdam.

Ten eerste:

Het woonbeleid van deze gemeente discrimineert en stigmatiseert mensen met een laag inkomen en indirect mensen met een migratie-achtergrond.

Toen NIDA dit aankaartte was het stadhuis te klein. NIDA moest haar woorden terugnemen maar NIDA hield haar rug recht.

Vorig jaar maakte ik al melding van hetgeen mij toen zo boos maakte en tot tranen dreef. Dat was een passage uit het Handelingsperspectief op mijn wijk de Afrikaanderwijk. Een document opgesteld door het Nationaal Programma Rotterdam Zuid. In dat document durft men  te schrijven dat allochtonen een negatieve associatie bij mijn wijk zijn. (Dus als burgemeester Ahmed Aboutaleb in mijn wijk zou wonen dan is dat dus ook een negatieve associatie bij de wijk.)

Een ander discriminerend onderdeel van het woonbeleid: Wijken zijn volgens dit college in disbalans als er veel sociale huurwoningen zijn.  In minder rijke buurten waar relatief meer huurders met een migratie-achtergrond wonen verschaft dit college zichzelf zo een excuus om te slopen. Van hoeveel rijke overwegend witte buurten hebben jullie gehoord dat daar gesloopt wordt om die in balans te brengen? Juist nul.

Ten tweede:

De woonvisie van Rotterdam laat duizenden sociale huurwoningen verdwijnen. Dit kan volgens de Verenigde Naties leiden tot dakloosheid en armoede.

Het college gooit olie op het vuur door nog meer dure woningen te bouwen. Inmiddels staat bijna 10% van die dure woningen leeg. Kunnen jullie je dat voorstellen? De grootste wooncrisis sinds de Tweede Wereldoorlog en dit college heeft gebouwd voor de leegstand.

En denk je dat ze met een oplossing komen om die leegstand aan te pakken?

Nee natuurlijk niet. Niemand van dit college komt op het idee om leegstaande woning aan te bieden aan  dakloze mensen, mensen met een beperking, statushouders, arbeidsmigranten, of mensen met een laag inkomen.

Het recht op huisvesting moet juist kwetsbare groepen beschermen. Maar in Rotterdam en niet alleen in Rotterdam draaien we de zaak om. We stigmatiseren de kwetsbaren en we verheerlijken de welgestelden.

In de brief van de verenigde naties is ook te lezen dat de Rotterdamwet discriminerende elementen bevat. Deze wet zorgt ervoor dat onder andere iemand met een uitkering ergens niet mag wonen, zelfs niet als dit tot dakloosheid zou leiden.

En denken jullie dat die brief van de Verenigde Naties dit college ertoe bewogen heeft dat het college in actie kwam?

Nee. Sterker nog onze burgemeester zei; in mijn stad komen geen mensenrechtenschendingen voor. Nou dan heb ik nieuws voor u meneer de burgemeester. In UW stad waren het uw politieagenten die racistische appjes verstuurden. In UW stad wonen de meeste toeslagenouders. In UW stad slapen veel mensen op straat. En toen de woonopstand UW stad uitkoos/om te demonstreren tegen het landelijk woonbeleid/werd het demonstratierecht door deze burgemeester ontnomen/ toen zijn politieapparaat absurd, verwerpelijk en gewelddadig optrad tegen vredelievende demonstranten.

Deze wooncrisis is niet nieuw. Rotterdammers ervaren de wooncrisis al vele tientallen jaren. 40 jaar geleden moest ik thuis een extra trui en jas aantrekken omdat het huis slecht geïsoleerd was en ik was niet de enige die zo opgroeide. Maar pas toen de middeninkomens geraakt werden, begon men te spreken over de wooncrisis. Terwijl sociale huurders al jaren bijvoorbeeld in een kwaliteitscrisis zitten. In vocht- en schimmelwoningen. In slecht geïsoleerde woningen.

En als sprake is van een crisis, dan kan je je klok erop gelijk zetten dat iemand daarvan de schuld krijgt. Eerst waren het de Arbeidsmigranten zoals mijn ouders, toen Asielzoekers en nu krijgen zelfs de ouderen de schuld. Het is niet de schuld van deze groepen.

DE wooncrisis is het gevolg van bewust beleid. In Rotterdam alleen al zijn 40.000 sociale huurwoningen gesloopt, verkocht of overgeheveld naar de vrije sector omdat daar meer huur gevraagd kan worden.

WIJ nemen geen genoegen met kruimels. WIJ eisen onze rechten op. Wonen is een recht en geen gunst die beleidsmakers ons verlenen. En bij dat recht eisen wij gelijkwaardigheid op. Het is te gek voor woorden dat (wij überhaupt gelijkwaardigheid moeten eisen terwijl) voor beleggers en projectontwikkelaars de rode loper uitgerold wordt waar Rotterdammers niet overheen mogen lopen.

Jullie hebben de kracht om te zeggen: ‘DIT pikken wij niet meer’

De gemeenteraadsverkiezingen beginnen morgen. Roep op om te gaan stemmen!

• Bel je vrienden,
• je vriendinnen,
• je kennissen en je familie op!
• En vertel dat ze moeten stemmen
• En vertel hen dat zij ook anderen moeten bellen om te gaan stemmen.

Wonen is te belangrijk om alleen aan politici over te laten. Dit kunnen wij veranderen maar dan moeten wij er zelf in geloven.

Zaterdag staan we op de markten op de Blaak en de Afrikaandermarkt om met mensen in gesprek te gaan over de gemeenteraadsverkiezing op 14, 15 en 16 maart en onze Kieswijzer. Onze boodschap aan alle Rotterdammers: ga stemmen, en stem voor een sociaal en eerlijk woonbeleid!

Speciaal voor de gemeenteraadsverkiezingen maakten we een Kieswijzer om mensen die twijfelen te helpen een keuze te maken voor een politieke partij. De Kieswijzer laat aan de hand van 16 stellingen over het woonbeleid de standpunten van partijen zien. Bekijk de Kieswijzer hier.

Tijd voor een nieuwe Woonvisie

De gemeente Rotterdam wil tienduizenden betaalbare woningen slopen of het duur maken, waardoor jongeren, starters, arbeidsongeschikten, ouderen, mensen met een beperking en andere groepen geen betaalbare woning meer kunnen vinden. Jongeren blijven thuis wonen. Anderen logeren, kamperen, wonen op onveilige plekken of belanden op straat. Bewoners mogen niet meepraten over (sloop)plannen voor hun wijk en worden gedwongen om te verhuizen – soms uit Rotterdam.

Toch past de gemeente haar Woonvisie niet aan. Niet alleen mensen met lage inkomens, maar ook steeds meer mensen met middeninkomens worden gedupeerd door het huidige Rotterdamse woonbeleid.

Dit moet en kan anders. Een betere Woonvisie pakt niet alleen het tekort aan betaalbare woningen aan maar ook dakloosheid, het gebrek aan zeggenschap over (sloop)plannen voor de buurt, torenhoge huren in de particuliere huursector, en de problemen met huisjesmelkers, beleggers en speculanten.

In gesprek met Rotterdammers

Afgelopen week stonden we op zaterdag al op de markt op het Visserijplein. Woensdag waren we samen met de mensen van Het Gemaal op Zuid op de Afrikaandermarkt en was er muziek van zangeres Hilde Labadie en spoken word van Nassima Elidrissi. Ook morgen zijn Het Gemaal op Zuid en Nassima Elidrissi erbij op de Afrikaandermarkt.

Spoken word-artiest en theatermaker Nassima Elidrissi ging woensdag op de Afrikaandermarkt in gesprek met Said Bounadir over waarom het zo belangrijk is om te gaan stemmen.

Foto’s gemaakt door Lavinia Xausa

Wat zeggen de Rotterdamse verkiezingsprogramma’s over het recht op huisvesting? Dat huisvesting een recht is, wordt in elk geval door BIJ1, GroenLinks, PvdA en Partij voor de Dieren expliciet in hun verkiezingsprogramma erkend. Maar wat betekent dat concreet en wat willen de partijen precies doen om het recht op huisvesting te beschermen en verwezenlijken?

Speciaal voor de gemeenteraadsverkiezingen 2022 maakte The Shift Nederland een meetlat die helpt om de plannen in lokale verkiezingsprogramma’s hierop te beoordelen. The Shift is een wereldwijde beweging die het recht op huisvesting promoot, opgericht door Leilani Farha, voormalig Speciale Rapporteur voor behoorlijke huisvesting van de Verenigde Naties. In Nederland wordt The Shift sinds kort vertegenwoordigd door mensenrechtenjurist Jan de Vries. Hij ontwikkelde de meetlat samen met activisten en organisaties uit de woonbeweging (zie link naar downloads onderaan de tekst).

De meetlat is opgesplitst in twee delen, die samen de essentie van wonen als recht vormen:

1. Basisprincipes van het recht op behoorlijke huisvesting: o.a. uitbannen en voorkomen dakloosheid, woonzekerheid, en behoorlijke en betaalbare huisvesting;
2. Vrijheden, aanspraken en bescherming: o.a. vrijheid van vestiging, non-discriminatie, participatie, bescherming tegen arbitraire huisuitzetting en rechtsbescherming.

Hieronder bespreek ik aan de hand van de meetlat wat de verkiezingsprogramma’s zeggen over drie belangrijke onderwerpen: discriminatie door de Rotterdamwet, de aanpak van dakloosheid en de Woonvisie.

De Rotterdamwet

Het woonbeleid mag niet in strijd zijn met de vrijheid van vestiging en ieders recht om niet gediscrimineerd te worden. De Rotterdamwet is op beide punten een probleem. De inkomenseis, maar ook het voorrang geven aan bepaalde beroepsgroepen, zorgt ervoor dat mensen met een laag inkomen of een bijstandsuitkering worden uitgesloten van huurwoningen in bepaalde aangewezen wijken. Dit is discriminatie op grond van inkomen en indirecte discriminatie op grond van afkomst.

De Kieswijzer van Recht op de stad laat zien dat 13 partijen het eens zijn met de stelling dat de Rotterdamwet discrimineert en dus niet langer moet worden ingezet in Rotterdam. Van de huidige coalitiepartijen zijn CDA en VVD het niet eens met deze stelling: zij willen de Rotterdamwet blijven inzetten. Leefbaar Rotterdam wilde niet meedoen aan onze Kieswijzer, maar van hen weten we ook dat ze de Rotterdamwet willen blijven inzetten.

Aanpak dakloosheid

Dakloosheid is een schending van het recht op huisvesting. Zonder (eigen) woonruimte komt een waardig leven in gevaar. Het uitbannen en voorkomen van dakloosheid moet dus prioriteit hebben. Het is ten eerste nodig dat dakloosheid als huisvestingsprobleem wordt gezien. In het huidige beleid is dat nu niet zo: dakloosheid wordt in de eerste plaats als een zorgprobleem gezien dat onder de verantwoordelijkheid valt van de wethouder voor volksgezondheid en zorg (net als landelijk onder de minister van VWS).

Op dit punt schieten de meeste verkiezingsprogramma’s tekort. Alleen BIJ1, CU, GL en PvdA bespreken dakloosheid bij de plannen voor woonbeleid, waarmee het voor hen duidelijk een huisvestingsprobleem is. D66 bespreekt het onderwerp onder het kopje zorg, waarbij het deels wel over huisvesting gaat.

Bij andere partijen vinden we beleid voor dakloosheid onder zorg, maar meestal gaat het dan over opvang of (schuld)hulp. De SP en VVD schrijven überhaupt niets over dakloosheid, ook niet over opvang of hulp. Leefbaar Rotterdam schrijft alleen over de opvang voor dakloze mensen, maar onder het kopje ‘geen plek voor overlastgevers en illegalen’, wat bijdraagt aan stigmatisering.

Housing First is een aanpak die volgens deze logica werkt: eerst een woning, dan eventuele andere problemen aanpakken. Dit wijkt af van de gangbare aanpak, waarbij mensen eerst aan hun problemen moeten werken, voordat ze in aanmerking komen voor huisvesting. In de afgelopen jaren is er in Rotterdam alleen een beperkte pilot met Housing First gedaan met zo’n 100 woningen, terwijl er duizenden mensen dakloos zijn. Volgens onze Kieswijzer zijn bijna alle partijen voor Housing First als uitgangspunt.

Maar dit standpunt is bijna niet terug te vinden in de verkiezingsprogramma’s, wat suggereert dat de meeste partijen het niet belangrijk genoeg vinden. Alleen BIJ1, GL en PvdA noemen Housing First expliciet als uitgangspunt. CU schrijft dat ze meer woningen willen voor Housing First en D66 pleit specifiek voor Housing First voor jonge dakloze mensen door Project010 uit te breiden. Ook Volt noemt Project010, maar is niet duidelijk over wat er moet gebeuren.

De Woonvisie en betaalbare woningen

Een op mensenrechten gebaseerd woonbeleid moet ervoor zorgen dat er voldoende betaalbare woningen zijn, vooral voor kwetsbare groepen, waaronder mensen met een laag of onzeker inkomen, mensen met een beperking, en mensen die dakloos dreigen te worden of onveilig wonen. In Rotterdam draagt de Woonvisie bij aan het tekort aan betaalbare woningen. De Woonvisie heeft immers tot doel om tot 2030 zo’n 13.500 sociale (huur)woningen te slopen of duurder te maken. Niet voor niets spraken in april vorig jaar vijf Speciale Rapporteurs van de Verenigde Naties (VN) het Rotterdamse stadsbestuur hierop aan: omdat er in Rotterdam al veel woningnood, armoede en dakloosheid is, is de Woonvisie een potentiële schending van het recht op huisvesting.

Mensenrechtenjurist Jan de Vries zei er in de podcast Shelter for Daydreams het volgende over:

Welke partijen willen de Woonvisie herzien? Voor onze Kieswijzer vroegen we partijen of zij het eens zijn met de stelling: ‘Het is tijd voor een nieuwe Woonvisie waarin een toename van het aantal sociale huurwoningen (in Rotterdam) een van de doelstellingen is, zodat mensen niet gedwongen worden te verhuizen naar de stadsregio.’ Elf partijen, waaronder collegepartijen CU, GL en PvdA, zijn het hiermee eens. D66 is het er deels mee eens: zij willen de Woonvisie wel ‘actualiseren’ maar voor hen betekent dat niet dat er meer sociale huurwoningen moeten komen (maar ook niet minder).

Zowel het CDA als de VVD willen geen afscheid nemen van de huidige Woonvisie. Het CDA vindt dat er meer sociale huurwoningen in de randgemeenten moet komen en de VVD blijft benadrukken dat er in Rotterdam te veel sociale huurwoningen zouden zijn en te weinig woningen in het midden- en dure segment. Leefbaar Rotterdam, mede-architect van de Woonvisie, wilde niet meedoen aan de Kieswijzer, maar uit hun verkiezingsprogramma blijkt dat ook zij doorgaan op de ingeslagen weg: ze pleiten enkel voor meer woningen in het middensegment.

—

Meer info:

• Je kunt de volledige meetlat hier downloaden.
• Of download hier een versimpelde versie (download the voting help in English here).
• Luister hier naar de podcast met Jan de Vries.

Foto: Joke Schot